“Merkez bankası faiz oranlarını 425 baz puan indirdikten sonra nasıl olurda lira değer kazanır.” diye şaşıran birçok kişi gördüm .  Çünkü halk arasında bilinen klişeleşmiş bir bilgidir bu: Faizler düşürülürse lira değer kaybeder, faizler yükseltilirse lira değer kazanır.

Halbuki kazın ayağı hiç de sanıldığı gibi değil.

Önceki yazılarımdan “Faizlerin düşürülmesini istiyorsanız, faizler düşürülmemeli!” başlıklı yazımı okumanızı tavsiye ederim.  Konuyu daha iyi kavramanıza yardımcı olacaktır.

Faiz, enflasyon,para piyasaları(forex), tahvil, borsa, Dibs, opsiyon piyasaları, swap piyasaları,emtialar, türev piyasalar v.b! Bu kavramlar finans piyasalarını ilgilendiren en önemli kavramlar. Evet bu kavramlar reel piyasalarında en önemli kavramlarından bazılarıdır ama emekten ziyade paradan para kazanmak isteyen finans piyasaları için  en değerli kavramlar bunlar.

Küresel ve dijitalleşmiş bir dünyada yaşıyoruz artık. Bir tuşa basarak Amerika’daki bir hisse senedine yatırım yapabiliyoruz ya da sterlin alırken yen satabiliyoruz bir tuşa basarak. Dolayısıyla herşey bu kadar kolaylaşmışken mesela kendi borsamız olan BİST’te saniyede binlerce işlem yapabilme hızına kavuşmuş bir piyasadan bahsedebiliyoruz. Hatta ve hatta bu alım satım emirlerini bizzat insanların değil bilgisayar yazılımları olan algoritmaların açıklanan verileri, haberleri mili saniyeler içerisinde yorumlayıp alım satım yaptığını da bilmiyor olabilirsiniz. İşte bu kadar hızlı gerçekleşir finansal piyasada işlemler. İşte bu yüzden küresel finans piyasalarında her kaybedenin kaybettiğini kazanan birileri vardır. Bir enstrümanın fiyatı düşerken mutlaka kaybedenin parasını kazanan birileri vardır.

Bu teknik bilgiler ışığında son günlerde ülkemizde neden faizler düşerken lira değer kazanıyor sorusunun cevabını açıklamaya çalışayım.

Dolara talep yok diyen ekonomistler gülüyorum işin doğrusu, çünkü neden talep olmadığını finansal piyasalar düzeyinde açıklayan ekonomiste denk gelmedim.  Ayrıca herşey arz ve taleple açıklanabiliyor olsaydı  işimiz çok kolay olurdu. Finansal piyasarın ruhunu ve işleyişini anlayamamış iktisatçılar bu yüzden hep tökezliyorlar. Mesela hatırlıyor musunuz bilmiyorum 4-5 ay önce Asya piyasalarında yani Türkiye’de bizler derin uykudayken dolar 10 dakikada 5.25'lerden 5.80'lere çıkmıştı. Ve bu saçmalıkla ilgili konuya vakıf kişilerin açıklamaları ise “Piyasada fazla oyuncu yokken yani düşük hacim varken (300milyon dolarlık bir hacim) (dolar lira takası swap piyasaları dahil günlük hacim MB verilerine göre değişiklik gösterse de yaklaşık ortalama 20 milyar dolar civarında günlük hacim vardır) lira satılıp dolar alındığı için bu ani hareketin yaşandığı tahmin edilmişti. Dolayısıyla dolara talebin düşük olduğu yerde sizce neden bu kadar sert ani hareketler yaşayıp lira bir günde %17 değerlenemiyor mesela!

Neden biliyor musunuz? Ülkemizin borsası olan BİST’teki hisse senetleri  ve tahvil yatırımcılarının %60'ından fazlası yabancı yatırımcılar da ondan! Olay özetle şöyle gerçekleşiyor: Dünya çapında dev fonlar her bir finansal enstrümana yatırım yapabiliyorlar. Mesela Amerika’daki bir fon olduğunuzu düşünün. Ve para kazanmak istiyorsunuz.  Eğer Forex piyasalarında işlem yapacaksanız Dolar/TL 7.20 lerde iken doların düşeceğini düşünüyorsunuz.(yada düşürebilecek ölçüde büyük bir fonsunuz) Eğer düşerse gecelik dolar satıp lira aldığınız için swap faizi kazanacaksınız. (Hatırlarsınız bir ara swap faizini konuşup durmuştuk ülkece %400 lere kadar çıkmıştı.) Bu fonun karı sadece swap faizi olacak sanmayın 7.20 lerden dolar satıp lira alıp 5.40'lardan çıkış yaptığını düşünürsek bu işleminden %25 net kar artı swap faizini de eklerseniz epeyce para kazanacağını hesap edebilirsiniz. Bu işlemi yabancı yatırımcının yapması da şart değil bu işlemi yerli bir bankanın fonları da yapabilir!! Ve aynı karı elde edebilir.Gecelik ödenen  swap faizinden daha fazla kazanç elde etmek için liranın bir günde %17 değer kazandığını bu yüzden göremeyiz!!!

Ya da yabancı bir fonsunuz  ve 1 milyon dolarınızı 7,20 den bozup 7,2 milyon liralık hisse senedi aldınız. Aldığınız senet 5 lira diyelim. 4 ay sonra hisse senedinizin fiyatı 6 lira oldu ve %20 kazandınız. Şimdi de paranızı tekrar dolara çevireceksiniz genellikle lira değerlenirken borsanın da değeri artar. Dolayısıyla lira da %25 değerlendi ve 5.40 lara düştü. Sonuç 7,2 milyon liranız %25 değer artışıyla 9 milyon lira oldu. Ve şimdi paranızı evinize götüreceksiniz ve dolar alacaksınız. Dolar da 5.40 olmuştu. 9 milyon/5,40 =1 666.666 dolarınız oldu. Yani %66,6 kar ettiniz.

Şimdi 6.50 lerden dolar alan yatırımcının zararı kime gidiyor anlamışsınızdır maalesef.

Bayram münasebetiyle hepimize mutlu, huzurlu bayramlar….