Eski Başbakan Ahmet Davutoğlu ve eski Başbakan Yardımcısı Ali Babacan tarafından 2014'te kamuoyuna duyurulan ama 7 Haziran 2015 seçimleri öncesinde rafa kaldırılan ‘şehirlerde rant vergisi’ 4 yıl sonra tekrar gündeme getirildi. 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın taslağını hazırladığı yasa, 3194 sayılı İmar Kanunu'nda yapılacak değişiklikle kabul edilecek. Yasa taslağına göre, imar planında konut olarak görülen arsanın AVM’ye dönüştürülmesi veya kat sayısının beşten 15’e çıkması gibi plan değişikliklerinde arsa değerindeki artışın bedelini devlet ödeyecek.

Kanun taslağı hazır

İmar Kanunu değişikliğine eklenmesi planlanan madde kapsamında “Yoğunluk artışı, bina yüksekliği, kat adedi, kullanım amacı değişikliğine yönelik uygulama imar plan değişikliği sonucu değerinde artış olan taşınmaz maliklerinden, taşınmazın artan arsa değerinin tamamı ‘değer artış payı’ olarak alınır. Değer artış payı bedelinin tespitinde, imar planı değişikliği sonucunda taşınmazın imar durumunda kıymet bakımından meydana gelecek artış dikkate alınır ve 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kanun’un 11’inci maddesinde belirtilen bedel tespiti esasları gözetilir” ifadeleri yer alıyor. Değer artışının ne kadar olduğu ise değer tespit komisyonu tarafından karar verilecek. Komisyonun tespit ettiği bedel, en az iki lisanslı gayrimenkul değerleme şirketinin bulduğu rakamın aritmetik ortalamasından az olmayacak.

Değer artış payı

Vatandaş, taşınmazın değer artış payını ödeyinceye kadar tapu kütüğüne şerh edilecek. Parselle ilgili satış, ipotek, trampa, kiralama ve benzeri işlemler bedel ödeninceye kadar durdurulacak. Değer artış payı ödenmeden yapı ruhsatı düzenlenmesi yapılmayacak. Belirlenen değer artış payının yüzde 30’u imar planı değişikliğini onaylayan ilgili idarede açılacak kamulaştırma hesabına, yüzde 30’u bakanlığın dönüşüm projeleri özel hesabına, yüzde 40’ı Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yatırılacak. Değer artış payının aynı kalması halinde, aynı kurumlara yine bu oranlarda hisselendirilecek. Plan değişiklikleri, Kıyı Kanunu, Organize Sanayi Bölgeler (OSB), Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Kentsel Dönüşüm Kanunu’na tabi alanlarda yapılamayacak.

Artış payı kamuya

Taslak hazırlanırken artış payının önce yüzde 70’inin kamuya, yüzde 30’unun ise arsa sahibine verilmesi konuşulurken, karar tamamının kamuyu gitmesi oldu. Yetkililer plan değişikliğiyle o bölgede trafik, hava kirliliği gibi olumsuzlukların karşılığı olarak bu bedellerin alındığını belirttiler. İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Cemal Gökçe ise plan dışı yapılaşmanın o bölgede altyapı sorunları ile çevre kirliliği, trafik yoğunluğu gibi sorunları üzerinde durdu.

Kaçak yapılara yıkım maddesi

Yürürlüğe girecek imar planlarının kesinleşmesinden 6 ay sonra plan iptali, revizyonu veya değişikliği gerekçe gösterilerek, alınmış yapı ruhsatları iptal edilemeyecek, inşaat durdurulamayacak. Taslağa göre, mevcut mevzuatta ruhsat alınmadan ya da ruhsata aykırı olarak yapılan yapılar mühürlenerek durdurulacak. Taslağa eklenen yeni maddeye göre, idare tarafından ruhsata bağlanamayacak veya aykırılıklarının giderilemeyeceği belirlenen yapılarda, bir aylık süre beklenmeden ruhsatın iptal edilerek, ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapılan bina ya da mevzuata aykırı imalatların, belediye encümeni veya il idare kurulu kararını müteakip yıktırılması hükmü bulunuyor. Yıkım masrafı ise mülk sahibi tarafından karşılanacak.

Şehir rantı vergilendirmesi

Yetkililer tarafından söz konusu maddenin vergilendirilmesi şu şekilde anlatıldı: “İstanbul’da imar planında 5 katlı konut izni bulunan bir arsa için vatandaş, hem yoğunluk artışı hem de fonksiyon değişikliği talebiyle başvurursa ve bunun sonucunda oraya 10 katlı bir otel, AVM, iş merkezi, rezidans veya hastane yapılması izni çıkarsa, arsanın değeri artacak. Eğer değer artışı 5 milyondan 15 milyon liraya yükselmişse aradaki 10 milyon liralık farkın devlete ödenmesi gerekecek. ”

Hak kayıplarında dava hakkı

Taslak kapsamında ada oluşturan tek parseller hariç olmak üzere parsel bazında nüfus, yapı yoğunluğu, kat adedi, bina yüksekliğini artıran imar planı değişiklikleri yapılmayacak. Kesinleşen planlara göre, doğrudan hak kaybı olanlar, ilgili kısımla sınırlı olmak üzere dava açılabilecekler. İmar planları için idari yargıya gidilmesi durumunda,  bir yerde birden fazla idare mahkemesinin bulunması durumunda davaların hangi idare mahkemesinde görüleceğini Hâkimler ve Savcılar Kurulu belirleyecek.