Küresel ekonomi ve inşaat pazarlarındaki zayıflamaya paralel olarak yurt içinde ekonomideki gelişmeler ve sektörde görülen yavaşlama, inşaat malzemeleri sanayi üretiminde daralmaya yol açtı. Ekonomideki yavaşlama ve küçülmelerden ilk etkilenen sektör olan inşaat sektörü ve buna bağlı olarak inşaat malzemeleri sanayisinde yaşanan üretim düşüşü, son üç aydır genel ekonomi için daralmanın öncü işaretlerini veriyor.

İnşaat malzemeleri sanayisinde üretim haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre değişmezken temmuz ayında yüzde 7,3 geriledi, ağustos ayında ise yüzde 0,3 düştü. Buna bağlı olarak yılın ilk sekiz ayındaki üretim artışı geçen yılın ilk sekiz ayına göre yüzde 1,2 olarak gerçekleşti. Önümüzdeki aylarda üretimdeki düşüş eğilimin süreceği öngörülürken, yıl genelindeyse üretimin geçen yıl ile aynı seviyede kalması bekleniyor.

Yılın ilk sekiz ayı geçen yılın aynı dönemine göre alt sektörler bazında incelendiğinde, özellikle inşaatların ilk aşamasında kullanılan ana ürün gruplarındaki daralmalar dikkat çekiyor. İnşaat demiri, çimento, hazır beton, tuğla-kiremit üretimlerinde yaşanan düşüşleri, içeride ve dışarıda yeni inşaat başlangıçlarının azaldığı şeklinde yorumlamak mümkün.

İnşaat iç bölüm ürünlerinin üretimlerinde ise farklı eğilimler görülmekle birlikte genel olarak artış yaşanıyor. Seramik kaplama malzemeleri, seramik sağlık gereçleri, camlar, parkeler ve yer döşemeleri, işlenmiş taşlar, ahşap yapı malzemeleri ve demir çelikten profiller ile bağlantı parçaları üretimlerinde görece yüksek artışlar gerçekleşirken, metal kapı ve pencere üretiminde gerileme kaydedildi.

İnşaatların son aşamasında ve ince işlerde kullanılan ürünlerin üretimlerinde de farklı yönde hareketler görülüyor. Boyalar ve plastik inşaat malzemeleri üretimlerinde yüksek artışlar kaydedilirken, kilit ve donanımlar, yalıtımlı kablolar, armatür musluk vana ve valf üretimlerinde gerileme yaşandı.

Üç ana inşaat malzemesi grubunun üretim verileri, yeni başlangıçların azaldığını, devam eden işlerin de yavaşlamakta olduğunu gösteriyor. Bu eğilimler hem iç pazarda hem de ihracat pazarlarında benzer şekilde ilerliyor. İhracat pazarlarındaki daralmanın iki-üç çeyrek daha süreceği tahmin edilirken iç pazarda ise seçime doğru sosyal konut projesi başta olmak üzere yeni girişimler ile olası yeni kredi paketleri ve vergi indirimlerinin, inşaat malzemeleri sanayi talebini ve üretimini destekleyebileceği öngörülüyor.

Yurt dışı pazarlarda daralma başladı

Dünya genelinde yaşanan yüksek enflasyon ve buna bağlı olarak uygulanan para politikalarındaki kuvvetli sıkılaşma ekonomilerde yavaşlamaya yol açıyor. Dünya genelinde inşaat sektörleri, özellikle faiz artışları nedeniyle ortaya çıkan talep daralmasından ve gayrimenkul-konut fiyatlarındaki düşüşten olumsuz etkileniyor. İnşaat sektörlerindeki yavaşlama veya küçülme, inşaat malzemeleri talebini de sınırlıyor.

Euro bölgesinde inşaat işlerinde ağustos ayında başlayan daralma, eylül ve ekim aylarında da devam etti. Eylül ve ekimde alınan yeni inşaat işleri siparişleri, 2020 Mayıs ayından bu yana en sert düşüşünü kaydetti. Buna bağlı olarak önümüzdeki 12 aya yönelik beklentiler, 2020 Nisan ayından bu yana en düşük seviyeye indi. Avrupa ve euro inşaat pazarında özellikle Almanya ve Polonya’da daha kuvvetli bir daralma olduğu izleniyor. Fransa, İtalya ve İspanya’da daralmalar henüz sınırlı düzeyde kaldı.

İngiltere’de mevcut inşaat işleri ilk kez ağustos ayında sınırlı düşüş gösterdi. Eylül ayında yeniden büyüme gerçekleşirken ekim ayında düşüş kaydedildi. Mevcut işlerde ertelemelerin tamamlandığı görülüyor. Siyasi ve ekonomik olarak yaşanan belirsizlikler nedeniyle inşaat sektöründe güven 2020 Temmuz ayından bu yana, alınan yeni iş siparişleri ise 2020 Haziran ayından bu yana en düşük seviyesinde bulunuyor.

ABD’de ise inşaat faaliyetlerinde yavaşlama başladı. 30 yıllık mortgage kredi faiz oranlarının yüzde 7’yi aşmasıyla konut talebinde sert bir düşüş oldu. Yeni konut başlangıçları da yıllık 1,41 milyon adet ile pandemi öncesi döneme geri döndü. Diğer iktisadi faaliyetlerdeki yavaşlama daha sınırlı iken inşaat sektörü ekonomideki gelişmelerden daha olumsuz etkileniyor.

Enerji ihraç eden ülkelerde inşaat sektörü canlı

Körfez ülkeleri, yüksek enerji fiyatları nedeniyle petrol ve doğalgaz gelirlerinde önemli kazançlar sağlıyor. Rusya yerine Körfez’den de enerji tedarik etmeye başlayan Avrupa’ya yönelik ilave ihracat da bu ülkelerin gelirlerine olumlu katkı sağlıyor. Bu gelir artışına bağlı olarak Körfez ülkelerinde yeni inşaat projelerinin arttığı görülüyor. Bu bölgede inşaat işlerinin canlı kalması bekleniyor.

Rusya inşaat sektöründe önemli bir daralma yaşamasına karşın Orta Asya ülkeleri artan petrol ve doğalgaz ihracat gelirlerine bağlı olarak görece hızlı ekonomik büyümelerini sürdürüyor. İnşaat sektörleri de bu süreçten olumlu etkilenen sektörlerin başında geliyor.

Kuzey Afrika ülkeleri ise ekonomileri savaş ve sorasındaki gelişmelerden olumsuz etkilenerek önemli gelir kayıpları yaşadı. İthalatta kısıtlayıcı önlemlerle birlikte inşaat sektörlerinde de yavaşlama ve projelerde ötelemeler yaşanıyor. Avrupa’ya doğalgaz satma potansiyeline sahip Nijerya gibi ülkelerde ise yaşanan terör olayları pazarları olumsuz etkiliyor.