Türkiye’de son yıllarda yaşanan sosyoekonomik değişimler, konut sektöründe de belirgin etkiler yarattı. Dünya Gazetesi'nden Hamide Hangül'ün haberine göre, gelir dağılımındaki bozulma, artan maliyetler ve değişen demografik yapı, daire metrekarelerinin giderek küçülmesine yol açtı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve sektör temsilcilerinin verileri, bu dönüşümün boyutlarını gözler önüne seriyor.

ORTALAMA DAİRE METREKARELERİ 18 YILDA 31 METREKARE KÜÇÜLDÜ

2000’li yılların başında ortalama 127 metrekare olan daire büyüklükleri, 2024 yılı itibarıyla 96 metrekareye geriledi. İstanbul Gayrimenkul Değerleme (İGD) tarafından yapılan çalışmaya göre, sadece son dört yılda daireler ortalama 16 metrekare küçüldü. 2021 yılında 112,4 metrekare olan daireler, 2024’te 96,4 metrekareye kadar düştü.

Bu küçülmenin en önemli nedenleri arasında alım gücünün azalması, boşanma oranlarındaki artış ve üniversite öğrencilerinin daha küçük konutlara olan talebi gösteriliyor. TÜİK verilerine göre, boşanma hızının 2023’te 2,03’ten 2024’te 2,19’a yükselmesi de hanelerdeki kişi sayısının azalmasına neden oldu. Ortalama hane halkı büyüklüğü, bu süreçte 4 kişiden 3 kişiye geriledi.

APARTMANLAR KÜÇÜLÜRKEN MÜSTAKİLLER BÜYÜYOR

Dairelerde yaşanan küçülmeye karşın müstakil evlerde farklı bir eğilim dikkat çekiyor. Son 18 yılda apartman daireleri ortalama 31 metrekare küçülürken, müstakil evlerin büyüklüğü 43 metrekare artarak 169 metrekareden 212 metrekareye yükseldi. Uzmanlar, arsadan ev yapma eğiliminin artması ve müstakil yaşamın cazibesinin bu büyümeyi tetiklediğini belirtiyor.

GELECEKTE DAHA KÜÇÜK DAİRELER BEKLENİYOR

Sektör temsilcileri, gelir adaletsizliği ve artan maliyetlerin önümüzdeki dönemde daire metrekarelerini daha da küçültebileceği görüşünde birleşiyor. Özellikle büyük şehirlerde konut fiyatlarının erişilmesi zor seviyelere çıkması, tüketicileri daha küçük ve ekonomik çözümlere yöneltiyor.

Bu dönüşüm, yalnızca konut sektörünü değil, aynı zamanda yaşam tarzlarını ve toplumsal dinamikleri de etkiliyor. Daha küçük alanlarda yaşamaya uyum sağlamak, bireylerin tüketim alışkanlıklarından sosyal ilişkilerine kadar pek çok alanda değişim yaratıyor.

“GELİR DAĞILIMINDAKİ BOZULMAYA İŞARET EDİYOR”

İstanbul Gayrimenkul Değerleme Kurucu Ortağı Ahmet Büyükduman, Türkiye’de konut sektöründe yaşanan önemli bir dönüşüme dikkat çekti. Büyükduman, ortalama hane halkı büyüklüğünün 4 kişiden 3 kişiye gerilediğini ve buna paralel olarak ortalama daire büyüklüğünün de 125 metrekareden 95 metrekareye düştüğünü belirtti. Ancak bu değişimin yalnızca hane halkı küçülmesiyle açıklanamayacağını vurguladı.

Büyükduman, konut fiyatlarının yükselmesi ve erişimin zorlaşmasının, gayrimenkul geliştiricilerini daha küçük daireler üretmeye yönlendirdiğini ifade etti.

“Son üç yılda dairelerin küçülmesi, ekonomik koşullarla ve konut piyasasındaki arz-talep dengesiyle daha yakından ilişkili görünüyor” diyen Büyükduman, müstakil konutların büyüklüklerinde gözlenen artışın ise gelir dağılımındaki eşitsizliğin bir göstergesi olabileceğine dikkat çekti.

Türkiye’de hanelerin yüzde 18’inin artık tek kişilik hanelerden oluştuğunu belirten Büyükduman, ruhsat alınan dairelerin ortalama büyüklüğünde de hızlı bir düşüş yaşandığını kaydetti. “Bir dönem 114 metrekare olan ruhsatlı dairelerin ortalama büyüklüğü, kısa sürede 96 metrekareye geriledi. Son 5-6 yılda ise bu rakam yaklaşık 10 metrekare daha azaldı” dedi.

İKİ ÖNEMLİ SEBEP: “SOSYOLOJİK VE STAGFLASYON ETKİSİ ”

Türkiye’de konutların metrekarelerinde yaşanan düşüşün iki temel sebebe dayandığı ifade ediliyor. Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan uzman Büyükduman, ilk nedenin sosyolojik bir süreç olduğuna dikkat çekti. Türkiye’de ortalama hane halkı büyüklüğünün küçüldüğünü belirten Büyükduman, “10 yıl önce 4,1 olan ortalama hane halkı büyüklüğü, bugün 3,1’e geriledi. Bu rakamın daha da düşmesi bekleniyor” dedi. Avrupa’da bu oran 1,8 seviyesinde.

İkinci nedenin ise ekonomik koşullardan kaynaklandığını ifade eden Büyükduman, stagflasyon ortamında maliyet artışlarının fiyatlara yansıtılmasının zorlaştığını belirtti. “Müteahhitler, yüksek maliyetler ve tüketici talebi doğrultusunda daha küçük dairelere yöneliyor. Örneğin, 120 metrekarelik bir daireyi 6 milyona satmak zorlaştığında, metrekare küçültülerek fiyat daha erişilebilir hale getiriliyor” dedi.

Büyükduman, bu küçülme eğiliminin önümüzdeki dönemde de devam etmesini beklediğini sözlerine ekledi

MÜTEAHHİTLERİN TALEPLERİ, KÜÇÜK DAİRELERE YÖNELMİŞ DURUMDA.

Mimar Dr. Ahmet Erkutoğlu, eskiden 3 + 1’in altında daire inşa edilmediğini, ancak son yıllarda bu durum değişmeye başladığını söyledi.

Erkutoğlu, şöyle devam etti:

“Bugün büyük bir konut projesinin yüzde 30’u 1 + 1, yüzde 40’ı 2 + 1, yüzde 25’i 3 + 1, yüzde 5’i de 4 + 1 ve üzerindeki dairelerden oluşuyor. Müteahhitlerden de bu yönde talepler geliyor. Çünkü küçük daire daha kolay satılıyor.

Ekonomik şartlarla alım gücünün zayıflaması, üniversite öğrencilerinin talepleri ve boşanmaların artmaya başlamasıyla tek başına yaşam tercih ediliyor. Bu da 1 + 1 ve 2 + 1 dairelere talebi artırıyor.Mesela 1+ 1 bir daire ortalama 5-6 milyon TL, 2 +1 bir daire 9-10 milyon TL, 3+ 1 daire 14-15 milyon TL arasında oluyor. Ancak bölgesine göre fiyatlar farklılık gösteriyor.”