Kovid-19 salgını sürecinde maliyetlerdeki yükselişle beraber konut üretiminde yaşanan yavaşlama sonrası stoklar azalınca fiyatlar da arttı. Yeni Şafak Gazetesi'nden Kenan Biter'in haberine göre; hem satılık hem de kiralık tarafta kimi ilçelerde yükseliş oranı son bir sene içerisinde iki kat yükseldi. 

Artan fiyatlardan sitem eden çok sayıda vatandaş ya daha uygun fiyatlı semtlere taşındı veya bütçeden fedakarlık etti ve fahiş fiyatlı kiralara razı geldi. Tabii ev tarafındaki bu artış yalnızca Türkiye'de görülmüyor. Başta Avrupa ve ABD olmak üzere birçok ülkede salgın sonrası konut tarafında yaşanan yükselişler kiracıların ve ev alacakların kesesini zor duruma sokuyor.

İRAN'DAN UCUZ KONUT HAMLESİ

Ev fiyatlarının en çok yükseldiği ülkelerin başında bulunan İran’da devlet piyasaya müdahalede bulunmak için hazırlanıyor. Hükümet ev fiyatlarını düşürmek amacıyla piyasaya doğrudan müdahale etmeye karar vererek, seri üretim amacı ile Çinli firmalar ile anlaşmaya gitti. İran’ın çeşitli şehirlerinde kısa sürede binlerce ucuz konutun devlet adına yapılması planlanıyor. 

PARİS'TE METREKARE FİYATLARI 10 BİN AVROYU AŞTI

Kovid-19 salgını sebebiyle neredeyse tüm Avrupa ülkelerinde ev fiyatları ve kiralar hızla yükselirken, pandemi, toplumsal eşitlik ve finansal istikrarla ilgili tedirginlikleri de beraberinde getirdi. Avrupa'nın pek çok kentinde aileler, yüksek fiyatlar sebebiyle konut sahibi olmayı "imkansız" olarak belirtiyor.

Örneğin Fransa'nın başkenti Paris'te ev metrekare fiyatları için belirtilen rakam 10 bin avronun üzerinde seyrediyor.

SAN FRANCİSCO'DA 3,5 MİLYON KONUTA İHTİYAÇ VAR

Konutta benzer bir tablo ABD'de de görülüyor. San Francisco Kiracılar Birliği, 2011'de 1900 dolar olan şehir merkezinde iki odası bulunan bir konutun kirasının bu sene 5000 doların üzerinde olduğuna fakat kişi başına milli gelirin benzer bir artmadığına vurgu yaptı. Araştırma kuruluşu McKinsey Global Institute'un şehirdeki konut krizinin çözümü amacıyla 3,5 milyon yeni konut inşa edilmesigerektiğini belirtiyor.

Diğer taraftan kimi ülkeler ise yaşanan fahiş yükselişlere karşı yasal limitler ile vatandaşı koruma altına alıyor. Buna ilişkin son adım atan ülke ise Belçika oldu.

BELÇİKA'DA YÜKSEK KONUT KİRALARI İÇİN DİKKAT ÇEKEN ADIM

Belçika'nın başkenti Brüksel'de aşırı yüksek ev kiralarıyla mücadele edilmesi için yeni bir komisyon kurulması kararı alındı. Brüksel Bölge Parlamentosu, kira komisyonu kurulmasıyla ilgili yasal düzenlemeye onay verdi. Buna göre, Brüksel kira komisyonu 2022'de faaliyete alınacak. Brüksel'deki evlerin güncel referans kiralarının belirlenmesi için çalışma gerçekleştirilecek.

REFERANS FİYAT İLE KİRALARA MÜDAHALE EDİLECEK

Çalışma evlerin tipi, boyutu, oda sayısı, balkonu ve terası gibi çeşitli kriterleri dikkate alacak. Bir evin mevcut kirası referans fiyatın yüzde 20'sini aştığında "aşırı yüksek" olarak görülecek. Söz konusu konutu kiralayanlar komisyona başvuru yapabilecek. Kiracı ve konut sahiplerinin bulunacağı komisyon daha makul bir kira bedeli müzakere edecek.

1955 YILINDA ÇIKARILAN KANUNLA YASAK GETİRİLMİŞTİ'

Brüksel'de yüksek ev kiralarına karşı uygulanacak referans fiyatının İstanbul gibi fiyatların fahiş şekilde arttığı şehirlerde de uygulanıp uygulanamayacağına ilişkin açıklamalarda bulunan Sözleşme Hukuku Uzmanı Doç. Dr. Umut Yeniocak, "Konut ve işyeri kira bedellerine üst sınır getirilmesi esasında bir ekonomi politikası meselesidir. Hukuken bu yapılabilir mi? Elbette yapılabilir. Ki, Ülkemizde bunun örneği de geçmişte yaşanmıştır. 1955’te çıkarılan bir Kanunla, fiyat istikrarını sağlamak maksadıyla Ülkedeki konut ve işyeri kira bedelleri dondurulmuş, artış yapılması yasaklanmış ve yeni kiralamalarda ise kira bedellerinin belirlenmesi işi Belediyelere bırakılmıştır. Bu düzen, 1963’te bu Kanun maddeleri Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilene kadar devam etmiştir. O günün koşullarında bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmış ve dönemin Hükümeti bu yönde bir politik tercihte bulunarak Kanun yoluyla bu müdahaleyi yapmıştır. Yakın zamandan da benzer bir örnek verebiliriz. 2018’de alınan bir Cumhurbaşkanı Kararıyla, kira sözleşmelerinde kira bedelinin yabancı para birimiyle belirlenmesi yasaklanmıştı. Kira sözleşmelerine doğrudan müdahale eden bu kural hâlen yürürlükte" diye konuştu.

'ZİNCİRLEME OLARAK ETKİSİ OLACAK'

Fiyat istikrarı ve enflasyon açısından kira tutarlarındaki yükselişin etkisinin bilinen bir gerçek olduğuna fakat kira bedellerine sınırlama koymanın hukuken mümkün olsa da bugünün serbest piyasa esaslı ekonomisinde böyle bir karar almanın zincirleme olarak başka yansımalarının yaşanacağına da vurgu yapan Yeniocak, "Örneğin, Ülkenin lokomotif sektörü olarak öne çıkarılan inşaat sektörünü, taşınmaz alım satımını doğrudan etkileyecektir. Bu sebeple, hukuken mümkün olsa da bugün böyle bir karar alınabileceğini şahsen zannetmiyorum" dedi.

'BENZER SİSTEM TÜRKİYE İÇİN DE İHTİYAÇ'

Yakın zamanda bu konuda Brüksel’de bir gelişme yaşandığına ve kiraların hızla yükselmesini durdurmak, bölgelere göre referans kira bedelleri meydana getirip bu bedellerin yüzde 20’den fazla geçildiği durumlarda bir şikâyet mercii olması için Şubat 2021'de bir komisyon kurulmasının teklif edildiğine de dikkat çeken Yeniocak şunları kaydetti:

"Parlamento, bu teklifi onayladı. Kurulacak komisyon, kiracı ile ev sahibi arasında bir arabuluculuk mercii olarak görev yapacak. Aslında, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde barınma maliyetinin çok yükselmiş olmasına müdahale amacıyla konutlar, belirli bölge ve teknik standartlara göre ayrıştırılmakta. Bu ayırımda özellikle, alt gelir grubunun yaşadığı konutlar için referans kira bedelleri belirlenip ilan edilmektedir. Ev sahiplerinin, bu referans bedellerin, bazı ülkelerde yüzde 10 bazı ülkelerde ise en fazla yüzde 20 fazlasına kadar kira talep edebilmelerine izin verilerek kira bedellerinin başlangıçta yüksek belirlenmesinin önüne geçen bir sistem uygulanmaktadır. Benzer bir sistemin Türkiye için de bir ihtiyaç olduğu açık…"