Ticari gayrimenkul danışmanlık pazarının küresel liderlerinden Cushman - Wakefield ofis, perakende, sanayi, lojistik, konut, otel ve öğrenci yurtları sektörleriyle ilgili ‘Türkiye Pazar Analizleri 2021 Yıl Sonu’ raporunu hazırladı. Yayınlanan rapordaki verilere göre, Türkiye ekonomisi ikinci çeyrekte gösterdiği büyümeden sonra, üçüncü çeyrekte yüzde 21,7 oranında kayda değer büyüme kaydetti. 

Peki ofis, perakende, sanayi, lojistik, konut, otel ve öğrenci yurtları sektörlerinde 2021'de neler yaşandı? İşte ayrıntılar...

Cushman - Wakefield tarafından hazırlanan ‘Türkiye Pazar Analizleri 2021 Yıl Sonu’ raporu şu şekilde:

Türkiye ekonomisi, ikinci çeyrekteki büyümenin ardından, üçüncü çeyrekte yüzde 21,7 oranında kayda değer büyüme gerçekleştirmiştir. Üçüncü çeyrekte ekonominin yukarı yönlü seyretmesi ile işsizlik oranı yılın ikinci yarısından itibaren ilk yarıya kıyasla düşüş göstermiş olmasına karşın yıl sonunda yükselmesi beklenmektedir. Öte yandan, Aralık ayında yıllık enflasyon yüzde 36,08 olarak kaydedilirken, beklentiler 2022 yılında zirveye ulaşması yönündedir. Yıl sonu büyüme oranlarının ise pozitif yönlü olacağı öngörülmektedir.

Artan baskıya rağmen lojistik sektörü ivme kazanmaya devam ediyor

Depo alanı kiralama faaliyetleri yılın son çeyreğinde bir önceki yıla göre yüzde 12 oranında artış kaydetmiş olup yaklaşık 54.156 metrekare olarak gerçekleşmiştir. Salgının etkisi ile beraber tedarik zincirinde oluşan baskı neticesinde nitelikli depolara artan taleple beraber arzın kısıtlı olması birincil kiralarda bir önceki yıla oranla yüzde 16’lık, bir önceki yarıya göre ise yüzde 10 oranında önemli bir artış kaydedilmiştir ve bu eğilimin artarak devam etmesi beklenmektedir.

Nitelikli hazır depolara olan talep artarken, şirketler gelecek planları dahilinde depolama alanlarını arttırma potansiyellerini düşünerek, kiralayacakları lojistik tesis içerisindeki potansiyel müsait alanları fazla olan depolara daha çok ilgi göstermektedir.

Lojistik maliyetlerinin artması ile çözüm arayışı içerisinde olan uluslararası yatırımcılar, Türkiye’nin coğrafi konumunu ve maliyet yapısını bir fırsat olarak değerlendirmektedir. 2021 yılının ilk çeyreğinde dünya devi otomotiv şirketi Ford ve Volkswagen, piyasaya çıkaracakları yeni ticari araçları için Kocaeli'de üretim yapacaklarını açıklamıştır.

Ertelenen alışveriş merkezi açılışları 2021’in son çeyreğinde gerçekleşti

Salgın sürecindeki yeni Kovid-19 varyantları ve vaka sayılarındaki artış endişeye sebep olsa da bu durumun fiziksel perakendeyi beklenilen kadar etkilemediği gözlemlenmiştir. Kasım 2021’de bir önceki aya göre ziyaretçi sayısı endeksinde yüzde 6,25’lik bir düşüş gerçekleşmiştir. Ancak, bir önceki yılın aynı ayına göre karşılaştırıldığında ise yüzde 38,9 artış kaydedilmiştir.

Fiziksel perakendenin yükselişe geçişi ile genel ticaret içerisindeki payını arttırması Haziran ayına etki etmiş ve e-ticaretin aldığı pay yüzde 15,2’ye düşmüştür. Kısıtlamaların kaldırılması ile birlikte ziyaretçi sayılarında gözlemlenen artışın ciro endekslerine de yansıdığı gözlemlenmektedir. Ekim 2021’de alışveriş merkezi ciro endeksi bir önceki yıla göre yüzde 60,7’lik bir oranda artarken, Kasım 2021’de ise yüzde 80.22 oranında ciddi bir artış gözlemlenmiştir. Cirolarda gözlemlenen artış beraberinde 2019 yılından beri gündemde olmayan ciro kirasını tekrar gündeme getirmiştir.

Yılın ikinci yarısında ise enflasyon, kur dalgalanmasının ve yeni varyantların ortaya çıkmasının yarattığı baskıya rağmen, son çeyrekte 6 yeni AVM ile pazara 282.000 metrekarelik yeni arz girişi gerçekleştirmiştir. Böylece AVM arz girişi 2021 yılında 324.644 metrekare olarak gerçekleşirken, bir önceki yıla göre yüzde 5 oranında artış göstermiştir.

Döviz kuru baskısı kiralama işlemlerindeki hareketliliği artırdı

2021 yılının sonunda İstanbul ofis pazarında genel arz 6,46 milyon m² olarak aynı seviyede kalırken, enflasyonun baskısı ile birlikte yılın son çeyreğinde biriken ve bekletilen talep işleme dönüşerek işlem hacmi bir önceki çeyreğin neredeyse 2 katı oranında artmıştır. Böylece, kiralama işlemleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32 oranında artış göstererek, toplamda 304.507 m² olarak kaydedilmiştir.

Dördüncü çeyrekte gerçekleşen kiralama işlemlerinin yüzde 90 oranında büyük çoğunluğunu yeni kiralama anlaşmaları oluştururken, ofis kiraları aylık metrekare başına ₺240 ile en yüksek İstanbul Levent’te gerçekleşti.

Yılın ilk yarısında çoğunlukla uzaktan çalışma sistemiyle ilerleyen firmalar, şirket kültürüne olan bağlılık ve aidiyet duygusunda yaşanan eksikliği beraberinde getirmesi ile birlikte ikinci yarıda hızlıca karma çalışma modeline uyum sağlayarak, büyük oranda ofise dönüşler gerçekleşmiştir.

Dolar kurunda yaşanan dalgalanma ve artan enflasyon neticesinde merkezi iş alanı (MİA) ve çevresinde dolar bazında birincil kiralar düşerken, ikincil lokasyonlardaki ofis pazarında dolar bazında düşük kalan kiraların yükseldiği gözlemlenmiştir.

Konut satışlarında son 10 yılın ikinci rekoru

2020 yılında Türkiye konut satışları, bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 0,5 oranında azalmış olsa da son 10 sene içerisindeki ikinci rekorunu kırarak 1,49 milyon kaydedilmiştir. Bunun yanı sıra, geçen yıla oranla konut kredi faizlerini artması ile ipotekli satışta önemli ölçüde düşüş gerçekleşmiş ve bir önceki yıla kıyasla yüzde 48,6 oranında düşüş gerçekleştirmişti.

Yabancılara satış ise bir önceki yıla kıyasla yüzde 43,5 oranında artarak 58.576 olarak gerçekleşmiş olup, İstanbul, toplam konut satışlarında olduğu gibi ilk sırada yerini almıştır. 2021 yılında; İran, 10.056 konut ile ilk sırada yerini alırken, İran’ı, sırasıyla Irak (8.661), Rusya (5.379), Afganistan (2.762) ve Almanya (2.358) takip etmiştir.

Yabancı ziyaretçilerdeki artış otel doluluklarını ikiye katladı

Turizm sektörü, 2021 yılında seyahat kısıtlamalarının kaldırılması ve aşılanan kişi sayısının artmasıyla birlikte iyileşme gösterirken, salgın öncesi dönemin gerisinde kaldığı gözlemlenmiştir.

Türkiye 2021 yılı otel dolulukları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 45 artarak yüzde 52 kaydedilirken bu oran, İstanbul’da yüzde 55 olarak gerçekleşmiştir. Ortalama gecelik satılan oda bedeli ise artış göstererek, Türkiye’de ve İstanbul’da sırasıyla €82 ve €91 olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı salgının etkilerinin devam etmesine rağmen bir önceki yıla göre %88,08 oranında belirgin bir artışla 30,97 milyon kaydedilmiştir. İstanbul’a ise geçen yıla oranla yüzde 80,5 oranında artışla 9 milyon gelen yabancı ziyaretçi sayısı kaydedilmiştir. 

Yurt sayıları azalırken, öğrenci sayısı artıyor

Türkiye geneli 2020-2021 öğretim yılı içerisinde toplam öğrenci sayısı geçen seneye oranla yüzde 4 artarak 8.24 milyon kaydedilmiştir. Ayrıca, Türkiye geneli toplam yurt sayısı ise, bir önceki seneye göre yüzde 4 oranında azalarak 5.179 olmuş ve buna bağlı olarak toplam yurt kapasitesi de yüzde 3 oranında düşerek 1.14 milyona gerilemiştir.

Yüz yüze eğitimin başlaması ile salgın sürecinde kendi şehirlerine dönen üniversite öğrencileri üniversitelerinin bulunduğu şehirlere dönmüş ancak talebi karşılayacak yeterli konut ve yurt arzı olmadığından pek çok sıkıntıyla karşı karşıya kalmıştır.