Yurt dışı konut alımlarının istatistiklere yansımaya başladığı 2017 yılı başından 2024 sonuna kadar olan sekiz yıllık dönemde bu amaçla dışarı aktarılan top­lam tutar ise 132 milyar lira­yı aştı.

Merkez Bankası’nın öde­meler dengesi verilerine gö­re, yurt içi yerleşiklerin gay­rimenkul alımı için yurt dı­şına çıkardığı dövizler geçen yıl 20,8 artışla 2 miyar 153 milyon dolar olarak gerçek­leşti.

Yıllık ortalama 32,79 TL olan Merkez Bankası dö­viz alış kuru ile çevrildiğinde, gayrimenkul alımı için yurt dışına transfer edilen para 70 milyar 596,9 milyon TL’ye karşılık geliyor. Söz konusu tutar, önceki yıla göre kur ar­tışının da katkısı ile birlikte ulusal para cinsinden yüzde 66,9 oranında bir artış kay­detti.

Yabancı ülkelerde ko­nut alımı furyasının zirve yaptığı 2023’te de 1 milyar 782 milyon dolar (42 milyar 311,4 milyon TL) tutarında bir kaynak bu amaçla yurt dı­şına transfer edilmişti.

Sekiz yılda 132,1 milyar dolar

Ödemeler dengesi verileri­ne ilk kez 2017 yılından iti­baren yansıyan Türk yurttaş­larının yurt dışı konut alımı dolayısıyla çıkan döviz mik­tarı, anılan yıl 341 milyon dolar düzeyinde bulunuyor­du.

2018 yılında 332 milyon, 2019’da 196 milyon, 2020 yı­lında 213 milyon dolar olan gayrimenkul alımına ödenen fatura, 2021’de yüzde 74,2 oranında ani bir yükselişle 371 milyon dolara, 2022’de yüzde 69,3’le hızlı bir artış göstererek 628 milyon dola­ra çıktı.

Dış ülkelerde konut satın almanın bir furyaya dönüştü­ğü 2023 yılında ise söz konu­su tutar yüzde 183,8’lik rekor artışla 1 milyar 782 milyon dolara yükseldi, 2024’te ise ilk kez 2 milyar dolar sınırı da aşıldı. Böylece Türklerin se­kiz yılda yurt dışında taşın­maz alımına ödediği toplam döviz miktarı 6 milyar 16 mil­yon dolara ulaştı.

Dünya'dan Naki Bakır'ın yer alan haberine göre, ulusal para cinsinden ba­kıldığında; Türklerin 2017’de 1,1 milyar, 2018’de 1,6 milyar, 2019’da 1,1 milyar, 2020’de 1,5 milyar TL olan yurt dışı konut alımları, izleyen dö­nemde katlanarak büyüyen bir trendle 2021’de 3,3 milyar TL’ye, 2022’de 10,4 milyar, 2023’te 42,3 milyar ve 2024 yılında 70,6 milyar liraya ka­dar yükseldi.

Yıllık ortalama dolar/TL kurları ile çevrildiğinde yurt dışında taşınmaz alımına ödenen sekiz yıllık tutar ulu­sal para cinsinden 132 milyar 57,8 milyon Türk Lirasına karşılık geliyor. Bunun da 4 milyar 563 milyon dolar (123 milyar 315 milyon TL) tuta­rındaki kısmının son üç yılda gerçekleştiği dikkati çekiyor.

Toplamda 'net' giriş azaldı

Sermaye yatırımı, gayrimenkul alımı ve grup içi aktarma olarak yabancıların Türkiye’ye getirdiği toplam döviz tutarından Türklerin bu amaçlarla yurt dışına çıkardığı tutar düşüldüğünde, geçen yıl doğrudan yatırımlar cephesindeki net döviz girişi 4 milyar 661 milyon dolarla önceki yılın yüzde 0,7 altında kaldı.

Ancak geçen yıl cari işlemler açığındaki hızlı küçülme dolayısıyla net doğrudan yatırım girişinin cari açığın finansmanına katkısı arttı. Önceki yıl 39 milyar 877 milyon dolar olan cari işlemler açığının ancak yüzde 11,8 oranındaki bölümü doğrudan yatırımlardaki net girişle finanse edilmişti. Bu oran, hızla küçülen cari açığın 9 milyar 973 milyon dolara düştüğü geçen yıl yüzde 46,7’ye yükseldi.

Buna göre cari açığın yarıya yakın bölümü “sıcak para” olmayan ve ekonomiye kalıcı katkılar sağlayacak doğrudan yatırım girişleri ile finanse edildi. Portföy yatırımı girişleri ve borçlanma yanında doğrudan yatırım yoluyla gelen dövizin payı arttığı için 2024’te cari açığın finansman kalitesi de artmış oldu.

Konutta makas kapanıyor

Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre önceki yıl olduğu gibi geçen yıl da Türklerin yurt dışı gayrimenkul yatırımları artarken, yabancıların Türkiye’deki gayrimenkullere yatırımı ise hızla azaldı. Karşılıklı gayrimenkul yatırımlarında Türkiye lehine açık bulunan makas neredeyse kapandı.

Önceki yıl 3 milyar 56 milyon dolar olan yabancıların Türkiye’de taşınmaz alımlarının tutarı geçen yıl yüzde 20,6 azalarak 2 milyar 825 milyon dolara geriledi. Buna göre gayrimenkul alımı için dışarı çıkan döviz, bu amaçla getirilen tutara yaklaştı. 2023’te yabancıların taşınmaz alımı için Türkiye’ye getirdikleri dövizden Türklerin bu amaçla yurt dışına çıkardığı sermaye düşüldüğünde bu alanda 1 milyar 778 milyon dolar olan net giriş, geçen yıl yüzde 62,6 daha az olmak üzere 672 milyon dolarda kaldı.

Gayrimenkul yatırımlarının satın alım sırasında ve bedeli kadar olmak üzere yaptığı bir kerelik katkıya karşılık; yeni tesis kurma ya da kurulu tesisi satın alma yoluyla üretim ve ihracat yapan, istihdam yaratan, bu nedenle sürekli katma değer sağladığı için ulusal ekonomi açısından daha hayati önemdeki “sermaye” yatırımları cephesindeki seyir ise görece daha iyi oldu.

Geçen yıl yüzde 14,1 artışla 6 milyar 691 milyon dolarlık bir yabancı sermaye yatırımı girişi kaydedilirken, 515 milyon dolara ulaşan tasfiyeler düşüldüğünde net giriş yüzde 12,5 artışla 6 milyar 176 milyon dolara geldi. 2024 yılında yabancıların Türkiye’deki grup şirketlerine kullandırdığı kredi ve ödemeler yoluyla gerçekleşen giriş de yüzde 40,3 artışla 2 milyar 256 milyon dolar oldu. Böylece bir yılda, (konut alımları hariç) toplam net doğrudan sermaye yatırım girişi yüzde 18,8 artışla 7 milyar 97 milyon dolara ulaştı. Geçen yıl yabancıların konut alımları da dahil toplam doğrudan sermaye girişi 11 milyar 257 milyon dolara ulaşarak önceki yılki girişin yüzde 5,6 üzerinde gerçekleşti.

Türklerden yurt dışına 6,6 milyar dolar yatırım

2024 yılında Türklerin konut alımları dışında, doğrudan “sermaye” yatırımı için yurt dışına çıkardığı kaynak yüzde 13,9 artışla 4 milyar 427 milyon dolar olurken, tasfiye edilerek yurda getirilen 1 milyar 84 milyon dolarlık giriş düşüldükten sonra bunun neti 3 milyar 343 milyon dolar olarak gerçekleşti. Geçen yıl yurt dışı grup firmalara 1 milyar 100 milyon dolarlık da kredi ve diğer türde aktarım yapıldı. Böylece doğrudan sermaye yatırımı için bir yılda yurt dışına giden toplam döviz, 4 milyar 443 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

Türklerin geçen yılki gayrimenkul alımları da eklendiğinde doğrudan yatırımlar cephesinde toplam sermaye çıkışı yüzde 10,6 artışla 6 milyar 596 milyon dolar olarak hesaplandı.