Yeni Kültürpark projesi…

projeyle ilgili herkes konuştu. İzmir Büyükşehir Belediyesi konuştu, İzmir Mimarlar Odası konuştu, ilçe belediye başkanları konuştu, çevre örgütleri konuştu, STK’lar konuştu, İzmirliler konuştu… Kimi ‘projeyi destekliyoruz’ dedi. Kimi ‘Kültürel, tarihsel mirasımıza dokunmayın’ dedi.

İnşaat Deryası olarak bizde Kültürpark’ı ‘asıllarına’ sorduk. Projeyi birde projenin mimarlarından dinledik. Kültürpark’ta ne olduğunu, ne olması gerektiğini…

FERRUH ÖREL…

Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de yetişmiş 5 yüksek mimardan biri. Atatürk’ün talimatı ile Denizli vilayet mimarı olarak atandı. Adnan Menderes’in çiftliğini yaptı. 1935 yılında dönemin İzmir belediye başkanı Behçet Uz Uluslararası bir fuar kurmak amacıyla hükümetten mimar desteği istedi. Hükümet görevi yüksek mimar Ferruh Örel’e verdi.  Behçet Uz’un daveti üzerine İzmir’e gelen Örel yangınlık alanı olarak bilinen şimdiki Kültürpark alanının projesini tamamladı. 1935 yılından 1960 yılına kadar Kültürpark müdürlüğü görevini yürüttü.

Fuar projesini yapmadan önce Londra (Hyde park), Lille, Hannover, Zagreb, Varşova gibi Avrupa’nın çeşitli şehirlerindeki rekreasyon alanlarını gezerek bilgi topladı. Kültürpark projesini hazırlarken en büyük amacı ‘Kente kimlik kazandırmak’tı. Fuardaki bütün yapılar Ferruh Örel tarafından tasarlandı ve günümüze kadar bu yapıların dışında hiçbir yapı eklenmedi.

Fuar çok önemli bir kültürel iletişim imkanı sağladı. Türkiye’deki kurumsal firmalar kendilerini bu fuarda tanıttı. Amerika ve Rusya uzay yarışında kullandıkları mekikleri bu fuarda tanıttı. Almanya Mercedes’in ilk modelini bu fuarda tanıttı. Avrupa, Asya ve Amerika kıtalarından sayısız davetliyi ağırladı. Fuar tam bir kültürel ve ticari alışveriş merkezi haline geldi. Bugün Basmane çevresinde yapılmış yüzlerce butik otelde fuar kültürünün bir sonucudur. Diğer illerden ve ülkelerden gelen davetlilerin konaklamaları için Basmane çevresine birçok otel yapıldı.

Örel ailesi 3 kuşaktır mimarlık faaliyetlerini sürdürüyor. 1935’te davet üzerine İzmir’e gelen Ferruh Örel’in asıl uzmanlık alanı fuarcılık.  İzmir fuarının projesini hazırladı ve 25 yıl boyunca Kültürpark müdürlüğü görevini yaptı. 1960 darbesinden sonra görevinden alındı. 1968 yılında Samsun ve 1972 yılında Gaziantep fuarlarının projelerini hazırlayarak bu fuarların açılmasında en önemli rolü oynadı. 1985 yılında vefat eden Ferruh Örel’den sonra bayrağı oğlu Mehmet Örel devraldı. Yüksek Mimar Mehmet Örel 30 yılı aşkın sürede; konut, site, işyeri, endüstriyel yapı, restorasyon ve çeşitli dekorasyon çalışmaları ile İzmir’de pek çok önemli proje ve uygulamaya imza atmış ve branşında ödüller kazanmıştır. Dedesiyle aynı ismi taşıyan ve ailenin üçüncü nesil mimarı olan Ferruh Örel de 2013 yılında kurduğu FRH Yapı mimarlık ve inşaat şirketi bünyesinde çalışmalarını devam ettirmektedir.

ÇEYREK ASIR GÖREV YAPTI, DARBE SONRASI GÖREVDEN ALINDI, FUAR SİYASİLEŞTİ

Ferruh Örel’in oğlu yüksek mimar Mehmet Örel 1960 darbesinden sonra gelen askeri yönetimin babasını görevden almasıyla beraber İzmir fuarının siyasallaştığını belirtti. Örel şu sözlere yer verdi, “Babam Kültürpark’a ömrünü verdi. Tam 25 yıl boyunca görev yaptı. Bu süre içerisinde birçok vali değişti. 1960 darbesinden sonra babam görevden alındı. Babamdan sonra kimse uzun süreli bu görevde kalmadı. Fuar siyasileştirildi. Hiçbir zaman mimar kimlikli biri atanmadı. Fuarın başına arkeoloji müdürleri, itfaiye müdürleri, asker kimlikli kişiler geldi. Gelenler olanı da korumadı. Fuarı hep geriye götürdüler” dedi.

İZMİR ENTERNASYONAL FUARININ EN BÜYÜK BAŞARISI

Dedesi yüksek mimar Ferruh Örel ile aynı ismi ve mesleği paylaşan yüksek mimar Ferruh Örel Kültürpark projesinin en büyük başarısının çok kısa süre içerisinde kentsel sit alanı ilan edilmesi olduğunu söyledi. Örel konuşmasında şu ifadelere yer verdi, “Kültürpark’ın göz ardı edilen en büyük başarısı tarihsel ve doğal sit alanı olması. Bir yerin tarihsel ve doğal sit alanı olabilmesi için 100, 200  ya da binlerce yıllık bir birikim barındırması gerekiyor. Fuarda o kadar doğru işler yapılmış ki 25 yıl sonra doğal ve tarihi sit alanı olarak tescilleniyor.”

ENTERNASYONAL KİMLİĞİNİ KAYBETTİ

İzmir Enternasyonal fuarının eski cazibesini kaybettiğini ifade eden Ferruh Örel, “Fuarın amacı kültürel, sportif, ticari, sosyal etkinliklerde bulunmaktır. Enternasyonal fuarındaki tiyatro salonunda yılda birkaç etkinlik yapılıyor. Yine yılda sadece birkaç sponsorlu konser veriliyor. Gece kulüpleri ve gazinolar işlevlerini kaybetti. Kimse etkinliklerini fuarda düzenlemiyor. İlk kurulduğunda 13 bin 500 metrekare olan lunapark çok küçüldü. Böyle olunca fuar cazibesini kaybetti. Enternasyonal fuarı bakımsız ve metruk bir yer haline geldi. Fuar İzmir’in 25 Martta açılmasıyla birçok fuarcılık faaliyeti buraya taşındı. Bu İzmir Enternasyonal fuarını daha da işlevsizleştirdi. Burası normal bir park oldu. Zaten Enternasyonal kimliğini de kalmadı. Böyle bir alana yeni bir kimlik ve yeni bir fonksiyon kazandırmak gerekiyor” dedi.

KÜLTÜRPARK YOZLAŞTIRILDI!

Yanlış uygulamalardan dolayı kültüpark’ın işlevsizleştiğinden söz eden Örel sözlerini şu şekilde sürdürdü, “Burası tarihsel sit olduğu için rant sağlamak mümkün değil. Buraya çivi bile çakılamaz. Alsancak’ta otopark ihtiyacı çok diye kahramanlar girişinin altına otopark yaptılar. Otopark sorununu başka yerde çözün. İzmir fuarı otopark yapacak kadar ucuz bir yer değil. İzmir fuarı işlevlerinden çok uzaklaştırıldı. Kültürpark yozlaştırıldı. İzmir’in kent kimliğine olan katkısının yeniden değerlendirilmesi ve yeniden buraya bir fonksiyon biçilmesini öneriyoruz.  Yeniden bir çalıştay oluşturularak değerlendirilmeli.”

22 YIL BOYUNCA HİÇBİR DEVLET YÖNETİCİSİ KATILMADI

1994 yılından 2016 yılına kadar devletin üst düzey yöneticilerinden hiç kimsenin fuarın açılışına katılmadığına dikkat çeken Örel, “Eskiden İzmir fuarı boy gösterilerine dönüşürdü. Başbakan, cumhurbaşkanı bütün kabinesiyle fuarın açılışına katılırdı. Ülkedeki bütün sanatçılar, bütün basın bu açılışta yer alırdı. Fuar 1 hafta değil 1 ay sürerdi. Ama 1994’te Tansu Çiller’in açılışa katılmasından sonra geçen 22 yıllık sürede hiçbir devlet yöneticisi açılışlara katılmadı. Son olarak bu sene yapılan açılışa İzmirli olan başbakanımız katıldı. Bu fuarın ne kadar geriye gittiğinin bir göstergesi” dedi.

1 AĞAÇ KESTİ DİYE KAFE SAHİBİNİ MAHKEMEYE VERDİ

Dedesinin Kültürpark’la ilgili bir anısını anlatan Ferruh Örel, “Dedem bir keresinde bir ağaç kesti diye kafe sahibini mahkemeye verdi ve Kültürpark’tan attırdı. İnşaat temelleri o zaman insanlar tarafından kazılıyordu. Hafriyatlar at arabalarıyla taşınırdı. Ölen atlar anısına bir heykel dikildi. O zaman hayvanın, ağacın, tabiatın değeri çok farklıydı. Gölün üzerinde renkli floresan ışıklandırmalar vardı. Gece bir tanesi yanmadığında dedem gecenin bir vakti elektrikçiyi çağırıp yaptırırdı. Bu kadar emek bir anda yok sayıldı” ifadelerini kullandı

KAMUNUN RIZASI OLMALI

Yeni Kültürpark projesi ile ilgili görüşlerini belirten Ferruh Örel, “İzmir’in Kültürpark gibi kaç tane değeri var? Bu proje kamunun rızası ile olmalı. Yerel yöneticilerimiz bu konuda hassas davranmalı. Bir çalıştay yapılarak Kültürpark’a yeni bir sinerji getirmek adına gerekli kararlar alınmalı. Boş duran sergi salonları, kültür merkezleri ve tiyatro salonlarının içi doldurulmalı. İnsanlar fuarın çevresinde gezmemeli. İzmir Alsancak ve Konak ile bütünleşmeli. Eskiden gölün içinde kuğular, yeşil alanlarda yurt dışından getirilen tavus kuşları olurdu. Ekolojik bir park kimliği de vardı. Fuarın yeni yapılara, düzenlemelere ihtiyacı yok. Fuarın daha da işlevsel olmaya ihtiyacı var” dedi.

Zübeyit Garip/ İnşaat Deryası