Başta inşaat malzemeleri olmak üzere girdi fiyatlarındaki yüksek artıştan yakınan müteahhitlik sektörü, özellikle kamu projelerinde fiyat farkı, tasfiye ve süre uzatımı düzenlemeleri kapsamına 2023 yılının da dahil edilmesini talep ediyor. İnşaat maliyetlerinde yaşanan olağanüstü artışın kamuya iş yapan müteahhitleri derinden etkilediğini söyleyen Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Erdal Eren, “Kamu yatırımları için ayrılan ödenek yetersizliği, hak ediş tahsilatlarındaki gecikmeler, krediye erişimdeki kısıtlar ve sektörde kalifiye işgücü bulunmaması sorunlarıyla boğuşan müteahhitlik firmaları, işlerini devam ettiremeyecek noktaya geldi. Kamu müteahhitlerinin fiyat farkı, tasfiye ve süre uzatımı taleplerini ilgili bakanlıklarımızla paylaştık” dedi.

“Kapsam genişletilmeli”

 Torba kanunda yer alan fiyat farkı düzenlemeleri kapsamının genişletilmesi çağrısında bulunan Eren, şunları söyledi: “Özellikle deprem bölgesinde yapımı devam eden işleri de dâhil edecek şekilde genişletilmesi; ayrıca, yüksek maliyet artışlarının yaşandığı 2023 yılı içerisinde yapılan imalatlara da fiyat farkı ödenmesi, mevcut metinde öngörüldüğü biçimde fiyat farkı ödemelerinin sadece 2024 yılında yapılacak imalatlarla sınırlı tutulması eksik bir düzenleme anlamına gelir. Şartsız tasfiye olanağı sağlanması mutlaka gerekli.

7491 sayılı Kanun ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa eklenen geçici madde ile 1 Mart 2023 tarihinden önce ihalesi yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle devam eden yapım işlerine ilişkin TL üzerinden yapılan sözleşmelerde, sözleşmenin 1 Ocak 2024 tarihinden 31 Aralık 2024 tarihine kadar gerçekleştirilen kısımları için ek fiyat farkı verilmesine karar verildi. Yürürlüğe giren düzenleme mevcut hali ile sektörün beklentilerini karşılamıyor.”

“Sorun yıkıcı hale gelir”

Aksi takdirde önümüzdeki süreçte bu sorunun firmalar için daha da yıkıcı hale geleceğine işaret eden Eren, “Anadolu'nun dört bir tarafında yükleniciler projelerini yüksek borçlulukla tamamlamaya çalışıyor. Müteahhitlik firmalarının borçluluk oranları 2023 yılı boyunca yüksek seyretti, borç stokundaki artış da belirgin biçimde devam etti. BDDK'nın verilerine göre Kasım 2023 itibarıyla sektörde takipteki kredi hacmi 25,5 milyar TL olup takipteki kredi oranı yüzde 3,2” yorumunu yaptı.

Yüzde 335’lik maliyet artışı

Salgın, ekonomi ve savaş üçgeninde zor bir süreçten geçen inşaat sektörünün son yıllarda yaşadığı en büyük sorunu temel girdi maliyetlerindeki yüzde 335’e varan artış olarak gösteren Eren, “İşçilikte yaklaşık yüzde 300, çimentoda yüzde 441, mazotta yüzde 391, asfaltın ana maddesi olan bitümde yüzde 227, inşaat demirinde yüzde 159 düzeylerine ulaşan bu artışlar faaliyetlerimizi sekteye uğrattı.

2024’te müteahhitlere kamu işi yok

 Ayrıca makine/ekipman satın alma ve kiralama bedellerinde özellikle deprem sonrası yaşanan yoğun talep yüzünden olağanüstü artışlar görüldü” değerlendirmesi yaptı. Öte yandan 2024 yılında müteahhitlerin kamu projelerinden iş alamayacağını söyleyen Erdal Eren, Cumhurbaşkanlığı'nın, 2024- 2026 dönemine ilişkin yatırım programı hazırlıkları ile ilgili Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlanan genelgeye göre, tasarruf tedbirleri kapsamında zorunlu haller dışında 2024 yılı yatırım programına yeni proje alınmayacağını hatırlattı.

Eren, “Bu karar kamuya iş yapan müteahhitlerimizin 2024 yılında kamudan yeni proje alamayacağını gösteriyor. Bu nedenle 2024 yılının Türk müteahhitlerinin yurt dışındaki başarılı işlerine daha fazla önem vereceği bir yıl olacağını düşünüyorum” dedi.

Ücretler 150 bin TL'ye çıktı çalışacak ara eleman yok

Türkiye Müteahhitler Birliği'nin (TMB), “Yeni Yüzyılda Eski Sorunlar, Zorluklara Rağmen Gelen Başarılar” başlıklı, 2023 yılının son çeyreğine ilişkin, "İnşaat Sektörü Analizi Raporu" yayımlandı. Raporda, inşaatlarda çalışacak demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü ve düz işçi gibi orta kademe eleman bulunmasında yaşanan sıkıntılara işaret edilerek, sorunun kalıcı çözümü için eğitim politikalarında değişiklik yapılması tavsiye edildi.

Özellikle işçilik endeksindeki artışın dikkat çekici boyutlara ulaştığına işaret edilen raporda, sektörün 2023 yılı boyunca girdi maliyetlerindeki yüksek artışlardan etkilendiği, ara eleman sorununun ise iyice derinleştiği belirtildi.

Raporda, “Sektörün ara eleman sorunu iyice derinleşmiştir. İnşaatlarda istihdam edilmek üzere demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, hatta düz işçi gibi “mavi yaka” olarak nitelendirilen orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıkmıştır. Mevcut sistemde tamamı üniversiteye yönlendirilen gençlerin meslek ve sanat okullarına yönlendirilmesi, hem sektörün ihtiyaç duyduğu nitelik ve nicelikte elemana kavuşması, hem de ülkemizdeki işsizlik sorununun çözümüne katkı bakımından önemlidir” ifadelerine yer verildi.

Yurt dışı iş hacmi 27.3 milyar $ oldu

Raporda, yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türk müteahhitlik firmalarının 2023 yılında 389 projeyle 27 milyar 392 milyon ABD doları tutarında yeni iş hacmine ulaştığı vurgulandı. Yurt dışında Türk müteahhitlerinin 2023 yılında en fazla yeni proje üstlendiği ilk 5 ülke Rusya Federasyonu (4,6 milyar ABD doları), Romanya (3,6 milyar ABD doları), Türkmenistan (3,3 milyar ABD doları), Suudi Arabistan (2,8 milyar ABD doları) ve Irak (1,4 milyar ABD doları) olarak sıralandı. Raporda, TÜİK verilerine göre inşaat sektöründe düşüşün yaşandığı istihdam rakamlarının deprem felaketinin etkisiyle artarak 2023 yılının üçüncü çeyreği itibarıyla yeniden 2 milyon kişiye ulaştığı ve sektörün istihdamdan aldığı payın yüzde 6,4 olduğu da vurgulandı.