Gelir vergisi Kanunu’nu kapsamında ücret gelirleri, işveren tarafından ödemenin yapıldığı anda tevkifat suretiyle ve/veya beyanname verilmesi yoluyla vergilendiriliyor. Özel inşaatlarda çalışan işçiler “götürü ücret” vergisi tabi tutuluyor. Habertürk Gazetesi'nden Ahmet Kıvanç, bugünkü yazısında “götürü ücret” vergisini kaleme aldı. İşte o yazı...

Gelir vergisi Kanunu’na göre ücret gelirleri “gerçek ücretler” ve “diğer ücretler” olarak iki şekilde vergilendiriliyor. Diğer ücretler, “götürü ücret” olarak da adlandırılıyor. Gerçek usulde elde edilen ücret gelirleri, işveren tarafından ödemenin yapıldığı anda tevkifat suretiyle ve/veya beyanname verilmesi yoluyla vergilendiriliyor. 

“Diğer ücret” geliri elde edenlerin ödeyeceği gelir vergisi, “hizmetin verileceği yılın şubat ayında” vergi dairesinde belirleniyor. Bu kişilerin safi ücretleri (vergiye esas alınacak ücret),asgari ücretin yıllık brüt tutarının yüzde 25’i olarak kabul ediliyor. Bu safi ücret üzerinden yüzde 15 oranında vergi alınıyor. 

2020’DE NE KADAR VERGİ ÖDENECEK? 

“Diğer ücret” geliri elde edenlerin vergiye tabi ücretleri asgari ücretin yıllık brüt tutarının yüzde 25’i olarak kabul ediliyor. Yıl içinde işe başlayanlar ise işe başladıkları aydan sonraki aylara göre hesaplanan safi ücret üzerinden vergi ödüyor. 2020 yılında aylık 2.943 TL olan brüt asgari ücretin yıllık tutarı 35 bin 316 TL. Vergiye tabi olan safi ücret ise bunun yüzde 25’i oranındaki 8 bin 829 TL’dir. Kazançları basit usulde vergilendirilen terzi, berber gibi kişilerin yanında çalışan “diğer ücretliler” 2020 yılında, safi ücretin yüzde 15’i oranında, yani 1.324 TL vergi ödeyecek. Vergi şubat ve ağustos aylarında 662 TL olarak iki taksit halinde ödenebilecek. Basit usulde vergiye tabi bir berberin yanında 15 Mart 2020 tarihinde çalışmaya başlayan kişinin 2020 yılındaki safi ücret tutarı nisan-aralık aylarına göre, yani 9 ay üzerinden hesaplanır. Brüt asgari ücreti önce 9 ile çarpılır, çıkan tutarın yüzde 25’i üzerinden safi ücret belirlenir. Bunun da 3/6 yüzde 15’i oranında vergi ödenir. Örneğimizdeki kişi için 993 lira olarak hesaplanan vergi, mart ve ağustos aylarında iki taksit halinde ödenir. Peki, kendi arsası üzerinde özel inşaat yapmakta olan bir kişinin yanında şubat ayında çalışmaya başlayan amele, mayıs ayında işten ayrılırsa vergisi nasıl hesaplanacak? Bu kişi için önce asgari ücretin 10 aylık brüt tutarı olan 29 bin 430 lira üzerinden yüzde 25 oranında (7.357 TL) safi ücret hesaplanır. Bunun yüzde 15’i olan 1.103 TL verginin 551 TL’lik iki taksit halinde ödenmesi gerekir. İşçi şubat ayında ilk taksit tahsil edildikten iki ay sonra işten ayrılsa bile, sadece ağustosta ödemesi gereken ikinci taksit silinir. Birinci taksitten iade yapılmaz. Bir anlamda, elde etmediği kazanç için vergi ödemiş olur. 

KİMLER “DİĞER ÜCRETLİ” KABUL EDİLİR? 

“Diğer ücretli” kapsamında vergilendirilen mükellefler şunlar: 

Kazançları basit usulde tespit edilen terzi, manav, bakkal, berber gibi küçük esnafın yanında çalışanlar. (Basit usulde vergiye tabi olmak için 2019 yılında dükkanın yıllık kira giderinin büyükşehirlerde 9 bin lirayı, diğer yerlerde 6 bin lirayı, 2020 yılında da sırasıyla 11 bin ve 7 bin lirayı aşmaması gerekiyor.) 

Özel hizmetlerde çalışan şoförler. 

Özel inşaat sahiplerinin, örneğin kendi arsası üzerinde, kendisi oturmak üzere ev yaptıranların ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri. 

Gayrimenkul sermaye iradı sahibi kişilerin yanında çalışanlar. 

“Diğer ücret gelirleri” için yıllık beyanname verilmez. Kira, faiz gibi diğer gelirleri nedeniyle beyanname verilmesi halinde de diğer ücret gelirleri beyannameye dahil edilmez.

VERGİ KARNESİ ZORUNLULUĞU 
“Diğer ücret” geliri elde eden kişilerin, vergi karnesi almaları zorunlu. Vergi karnelerinin kendileri tarafından yazılması gereken kısımlarını doldurduktan sonra bağlı oldukları vergi dairesine vermekle yükümlüler. Mükelleflerin işe başlama veya değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren bir ay içinde vergi dairelerine başvurmaları gerekiyor. Vergi karnesi alan “diğer ücretliler”, almış oldukları vergi karnelerini işin devamı süresince saklamak zorundalar. 

İLK TAKSİT ŞUBAT AYINDA 

“Diğer ücretler”, hizmetin ifa olduğu takvim üzerinden vergilendiriliyor. Bir anlamda, yukarıda saydığımız işi yapan kişiler önceden gidip vergi karnesi alıp o yılın vergisini şubat ve ağustos aylarında iki taksit halinde ödemekle yükümlüler. Yıl içinde çalışmaya başlayan kişilerin vergisi ise işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde tahakkuk ettirilir. Yarısını peşin, yarısını da ağustos ayında öderler. 

5/6 İŞVEREN DE SORUMLU 

Kazançları basit usulde belirlenen ticaret erbabı ile götürü gider usulüne tabi tutulan gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, yanlarında çalışan kişilerin karne almalarını ve karnelerinde yazılı vergileri ödemelerini temin ediyor. Mecburiyete uyulmadığında, zamanında karne almamış veya vergisini tarh ettirmemiş olan çalışanın vergisi işverenden, cezasıyla beraber alınıyor. Vergi karnesini zamanında alan fakat vergisini ödemeyen bu durumda da vergi, gecikme cezasıyla beraber işverenden alınıyor. “Diğer ücretler” için vergisini ödeyenler yıl içerisinde sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlarsa, işe başladıktan sonraki aylara ait olmak üzere, peşin ödedikleri vergileri gerçek ücretleri üzerinden hesaplanan vergilerden alınıyor.

AGİ’DEN YARARLANAMAZLAR 

“Diğer ücret” geliri elde edenler asgari geçim indiriminden, engellilik indiriminden ve sigorta primi, şahıs/hayat sigorta primi ile sendika aidatları gibi indirimlerden faydalanamıyor. Bunlar için ücret bordrosu düzenlenemiyor.

İNSAN SORMADAN EDEMİYOR 

Her yıl milyonlarca lira gelir elde eden vatandaşlar, çeşitli muafiyet ve istisnalardan yararlanıp asgari tutarda vergi öderken, geçici işlerde çalışıp geçimini güçlükle sağlayan vatandaşlardan ve bunları çalıştıranlardan vergi alınması, hele de peşin alınması ne kadar doğru?