Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), ‘iş bitirme’ belgesinin yarattığı haksız rekabetle uğraşıyor. Sektör yetkilileri, “Bir şirket 500 milyon dolarlık iş yapıyor. Proje müdürü, kamu idaresi kontrolörü, ita amirleri, daire başkanları, taşeronlar neredeyse 30 kişi ‘iş yönetme ve denetleme belgesi’ sahibi oluyor. Sonra da rakibimiz oluyorlar. İnternette belge ticareti var. Yapı Merkezi’nin sahibi Başar Arıoğlu, “Proje müdürümüz rakibimiz oldu” dedi.

Anlatılanlar şöyle:

Bu kişi gidip bir şirkete yüzde 51 ortak oluyor. Ortaklık bir yılını doldurduktan sonra belgeyi göstererek ihalelere girebiliyor. Belge sahibi kişi sonra o şirketten ayrılıyor. Bu kez başka birine belge kiralıyor o şirketin ana ortağı gözüküyor. İnternetten belge ticareti yapıyorlar. Fiyatı değişiyor. 100 kilometrelik bir tünel inşaatının belgesi daha pahalı. Bir okul inşaatının belgesi daha ucuz. Pazarlığa bağlı. Bu sadece müteahhitlere rakip çıkarmıyor aynı zamanda kamu işleri ucuz teklifl e kapasitesiz şirketlere gidiyor. Bu ticareti önlemek için şirketlere ortaklıkta 1 yıllık şartı getirıldi ama çare değil. Ticaret devam ediyor.

TMB Başkanı Mithat Yenigün, Başkan Vekilleri Hüseyin Arslan, Burak Talu, Selim Bora, Murat Üstay ve Yönetim Kurulu Üyesi Başar Arıoğlu’nun katılımıyla gerçekleşen toplantıda Yenigün ve yönetim kurulu üyeleri başka önemli bilgiler de verdi. Bunları şu başlıklarda toplayabiliriz:

• Rusya’da yıllık iş tutarı 4-5 milyar dolara ulaşmıştı. Uçak krizi sonrası düştü. Şimdi yavaş yavaş işler geliyor. 2018’de birkaç milyar dolarlık iş alınır. Son birkaç ay içinde 1 milyar dolarlık iş alındı.

• Türkmenistan çok sıkıntılı. Alaca çok. Manat veriyorlar.

• Azerbaycan projelerde frene bastı. Kendi firmaları da güçlendi. Bazı işler onlara gidiyor. Özellikli projeleri Türk şirketler alıyor.

• Kazakistanda önemli pazar. Bu ülkede de yerli firmalar güçlendi, işi öğrendiler. Finansman getirene iş çok. Her tarafta kamu-özel sektör işbirliği (PPP) furyası var.

• Irak'ta Maliki hükümeti, “Türklere iş vermeyin” talimatı vermişti. Şimdi ilişkiler gayet iyi. Petrol fonları geliyor. 2018’de hareket başlar.

• Katar’da Türkiye’ye sempati var. Önemli işler de alındı.

• Arabistan pazarı finansman nedeniyle yavaşladı. Bazı sözleşmeler imza bekliyor. Mekke, Cidde metro projeleri iptal edildi. Kamu- özel sistemi yapmak istiyorlar.

• Libya’da devam eden 240 proje var. 1.1 milyar dolar alacak, 1.5 milyar dolarlık makine parkı var. Bunların çoğu çalınmış, yağmalanmış. Bazı firmalar sıkıntıda çünkü sadece bu ülkede iş yapıyorlar, bekliyoruz. Bu projeleri için verilmiş teminat mektuplarına 50 milyon dolar komisyon ödeniyor. Devam edenler var ama güvenlik yok.

İş deneyimi belgesi alabilenler

İş Denetleme Belgesi Kamu Kurumlarında: Kontrol mühendisi, şantiye mühendisi, kontrol şefi. Yüklenicilerde: Şantiye mühendisi, şantiye şefi. İş Yönetme Belgesi Kamu Kurumlarında: Yapım ve/veya teknik işlerden sorumlu; şube müdürü, proje müdürü, kontrol amiri, inşaat ve tesisat müdürü ve yardımcıları ve bunlarla aynı teknik seviyede görev yapanlar, il müdürü ve yardımcıları, bölge müdürü ve yardımcıları, yapım ve/veya teknik işler daire başkanı ve yardımcıları, yapım ve/veya teknik işlerden sorumlu GM yardımcıları ve GM’ler. Yüklenicilerde: AŞ’lerde genel müdür, murahhas müdür, YK üyesi ve YK başkanı, Ltd’lerde şirket müdürü (en az 5 yıl), mühendis veya mimarlar (en az 5 yıl), Proje müdürü (en az 5 yıllık) mühendis veya mimarlar.

Bu yıl gelir hedefi 17–18 milyar dolar 
TMB, 1972 yılından bugüne 118 ülkede, 355 milyar dolar değerinde 9 bin 300 proje bitirdi. 2014 yılında 30 milyar dolarla yıllık bazda en yüksek tutara ulaştı. 2017’yi 14.7 milyar dolarla kapattı. Bu yıl “birkaç milyar dolar daha üstünde” bir hedef var. Buna göre 2018 tahmini 17 – 18 milyar dolar arasında.

TÜFE artışı yetmiyor, kararname lazım

TMB üyeleri ağırlıkla yurtdışında iş yapıyorlar. Ancak içerde de kamu projelerinde işleri var. Bu alandaki sıkıntı hakedişlerin aksaması… Karayolları’ndan alacak miktarı yüksek. 4 milyar civarında. DSİ ödemeleri yapmış. TMB, bir dönem uygulanan ve sonradan kaldırılan Fiyat Farkı Kararnamesi için uğraşıyor. Demire yüzde 80 gibi yüksek oranlarda zam gelince, enflasyon oranındaki standart artışlar yetersiz kalmış. “TEFE–TÜFE artışı karşılamıyor. Fark kararnamesi talep ettik. Bu işleri yapanlar sıkıntı yaşıyor. Maliye bu konuda çalışma yapıyor. Kamu İhale Kanunu üzerinde de ortak çalışmalar yaptık. Taslak hazır bekliyor. Buradaki en önemli konu ihaleye çıkılan işin ödeneğinin ayrılmış olması. Bir de aşırı düşük tekliflerin önlenmesi gerekiyor. Bu olmayınca işler bitmiyor, sıkıntılar yaşanıyor" diyorlar.

Arabistan PPP karar merkezine Türk yönetici

Suudi Arabistan’da büyük projeler var. 500 milyar dolarlık Neom City henüz başlamadı ancak, bunun dışında da 250 milyar doları bulan devasa işler yürüyor. Suudi Arabistan, petrol gelirlerinin düşmesi nedeniyle bu projeleri PPP yöntemiyle, başka bir ifadeyle özel sektöre yaptırmak istiyor. Bunlara karar vermek için NCP diye bir karar merkezi kurdu. Bu merkezde Suudi vatandaşı olmayan iki kişiden birisi Türk. TMB Başkan Vekili ve YDA İnşaat Yönetim Kuruluşu Başkanı Hüseyin Arslan. Bu ülkede 2 milyar dolardan fazla iş yaptığı için tanınan bir şirketin başında olan Arslan’ın karar merkezine alınmasının bir başka nedeni de Türkiye’nin bu konudaki deneyiminden yararlanmak… Arslan, “Ayrıca Avrupalılardan daha çok Türk müteahhitler tercih ediliyor çünkü kaliteli, uygun fiyata iş yapıyorlar ve kültürel uyum da artısı oluyor. En ufak bir önyargı yok. Petrol fiyatı düşünce projeleri gözden geçirdiler. Petrol fiyatları çıkıyor, gelir artar, öncelikliler başlar” dedi.

Listeye sahte giriş skandalı
En büyük Müteahhitler listesi beyan üzerine yapılıyor. 2015’te Türkiye’den bir firma 6.9 milyar dolar sözleşme bedeli beyan ederek girmiş. TMB üyesi bile değil. Konuyu Bakanlık da araştırmış, aslı olmadığı anlaşılmış. Afrika’da sözleşmeler imzalamış, bildirmiş.

Afrika'da iş yapmanın yeni yolu madenler

Cezayir’de çok proje var. Büyük konut projeleri de dahil 500 milyar dolarlık iş var. Ancak bazı kısıtlamalar geldi. Afrika ülkelerinde en büyük rakip Çin. İşin yüzde 50’si onlarda. Finansman güçleri ile alıyorlar. Bizim de Eximbank çok hızlı hareket etmeye başladı. Finansman sorununu aşmak için yeni bir çalışma yapılıyor. Enerji Bakanlığı maden hakları alacak. Bu madenlerin ödemeleri alacaklı müteahhitlerin hak edişleri olarak ödenecek. Eximbank’ın da devrede olduğu bu model çalışırsa, bölgede çok daha fazla iş alınabilecek. TMB, bölgedeki 54 ülkeden 10’unda bu modelle rahat iş yapılabileceğini düşünüyor. Çin geleceklerini satın almış. Bıkkınlık var. Büyükelçiler firmalarla çalışıyor. Domatesi bile Çin’den getiriyorlar. Etiyopya’da o yüzden iş aldık. Bizi çağırdılar. Finansman sağlıyorlar ama pahalı iş yapıyorlar.