Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanan ve Resmi Gazetede yayımlanan "Dönüşüm Projeleri Özel Hesabı Yönetmeliği"ne göre, hak sahiplerinden, konut ve iş yerini kendi imkanlarıyla yapmak veya edinmek isteyenlere bakanlıkça özel hesaptan kredi verilebilecek.
Konutunu veya iş yerini kendi imkanları ile yapmak isteyenlere açılan kredinin yüzde 25'i peşin, geri kalanı ise inşaatın ilerleme oranı dikkate alınarak 3 eşit taksitte hak sahibinin hesabına aktarılacak.
Kentsel Dönüşüm ve Hukuk Platformu Başkanı ve Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Gürsel Öngören,yönetmeliğin hükümlerinin çok faydalı olduğunu belirterek, yeşil alanı, okulu, kreşi, hastanesi gibi sosyal ve kültürel donatı alanları yeterli olan yerlerde kentsel dönüşümün riskli yapıların tek tek yenilenmesi şeklinde olduğunu anımsattı.
Buralarda genel bir çarpık kentleşme olmadığından mahalle veya semt bazında toptan dönüşüm yapılmadığını dile getiren Öngören, riskli binaların yıkılıp yeniden yapıldığını bildirdi.
Öngören, imar artışı varsa bu binaların yenilenmesine müteahhitin katıldığını ve vatandaşın imar artışından gelen üst katları müteahhite vermesi nedeniyle inşaat bedeli ödemediğini bildirdi.
"Kentsel dönüşüm bir an önce tamamlanmalı"
Prof. Dr. Öngören, bazı yerlerde imar artışı olmadığını belirterek, "Mesela 4 katlı bina 4 kat şeklinde aynı arsa üstünde yıkılıp yeniden yapılmak durumunda oluyor. Bu halde yeniden yapma maliyetinin daire sahipleri tarafından finanse edilmesi gerekiyor. Bunun yaygın yolu her daire sahibinin bankalardan dönüşüm kredisi alması ve bu kredi faizinin yaklaşık yarısını devletin yardım olarak ödemesi." diye konuştu.
Riskli binasını kendisi yapmak isteyenlerin çoğu zaman şartları uygun olmadığı için bankalardan kredi alamadığını dile getiren Öngören, bu nedenle riskli binada oturmak zorunda kalındığını aktardı.
Öngören, 10-15 yıl içinde önemli bir deprem tehlikesi bulunduğunu, gerek riskli alanlarda gerekse riskli binalarda kentsel dönüşümün bir an önce tamamlanması gerektiğini vurguladı.
"Sistemi kilitleyen sıkıntı çözülür"
Öngören, "Bir apartmanda 10 daire var ve 8 tanesinin durumu bankadan dönüşüm kredisi almaya uygun ancak iki tanesi kara listeye girdiğinden veya teminat sorunu sebebiyle kredi alamayınca, tüm bina için inşaat maliyeti karşılanamadığından bina yenilenemiyordu." ifadelerini kullandı.
Yönetmelikle gelen bakanlık kredisinin bankalardan kredi alamayan malikler için sistemi kilitleyen sıkıntıyı çözeceğini dile getiren Öngören, şöyle devam etti:
"Büyük şehirlerde bankaların verdiği kentsel dönüşüm kredisi ilgili dairenin maliyetini karşılamıyordu. Şimdi akanlığın kredisi ile bankanınki birleşerek tüm inşaat maliyeti karşılayabilecek. Ancak bu vesile ile halkımızı kredi kullanırken bakanlığın yanısıra bankaları da devrede tutmalarında fayda görüyorum. Zira bankalar devrede olunca müteahhite hak ediş paraları bankaca yapılan inşaat kadar ödeniyor. Bu yolla müteahhitin mali durumundan kaynaklanan sakıncalarla inşaatın yarım kalması engellenmiş olur. Bankalar müteahhitten ek güvence alıp, ayrıca hak ediş ödemesini de yaptığından bakanlık kredilerinin de böyle bir bankalı yapı içinde kullanımı yararlı olur."
"İstanbul'daki 50 bin yapı riskli"
Öngören, bakanlığın bankaların devrede olmadığı bir yapım için hak edişe göre ödeme sistemi kurması gerektiğini kaydederek, bu kredinin geri ödenmesinde bir faiz uygulanacaksa bunun bankalarla aynı ve vatandaşın mali gücüne uygun olmasına dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Yönetmelikte bulunan bir başka yeniliğin de "kentsel dönüşüme giren binalardaki kiracılara kendi evlerini yapmak için kredi verilmesi" olduğunu anımsatan Öngören, bunun önemli bir sosyal destek olduğunu bildirdi.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki'nin, "İstanbul'daki kentsel dönüşüm çalışmalarına dair, "Riskli 50 bin civarında yapıdan bahsedebiliyoruz, bağımsız birim olarak bakıldığında 250 bin konut ediyor." şeklindeki sözlerini hatırlatan Öngören, şu değerlendirmelerde bulundu:
"İmar artışı olmayan alanlar riskli yapı kentsel dönüşümünde yüzde 50-60 gibi. Bakanlık desteği başta buralarda olmak üzere kentsel dönüşümü ciddi anlamda hızlandıracak. Ben yüzde 20 civarında hızlandıracağını düşünüyorum. Kilitlenen sistemi doping etkisiyle açacak. Ayrıca bu kredi belediyelerin üstündeki kentsel dönüşüme ek kat ve imar hakkı verilmesi yönündeki baskıyı da azaltacak. Mahallelerin şu anki nüfus yoğunluğunda ve alçak katlı dönüşmesini sağlayacak ve şehrin ulaşım, su, doğalgaz gibi altyapısının, donatı alanlarının yetersiz kalmasını engelleyecektir."
"Kentsel dönüşüm en öncelikli konulardan"
İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, İstanbul'da kentsel dönüşümün en öncelikli konulardan olduğunu belirterek, şehirde ciddi bir şekilde riskli yapı stokunun bulunduğunu söyledi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının vatandaşın hak kaybına uğramadan, tüm tarafların memnuniyetiyle kentsel dönüşümün hızlanması konusunda elinden geleni yaptığını dile getiren Durbakayım, kendi katma değerini yaratma olasılığı çok düşük olan konutlarda dönüşümün şimdiye kadar istenilen hızda gerçekleşmediğini aktardı.
Durbakayım, "Özellikle müteahhitlerin hak sahibinden herhangi bir ücret almadan dönüşüm yapabileceği yerlerin dışında kalan önemli bir riskli yapı stoku var. Bunların dönüşümü için bu destek gerçekten çok önemli. Vatandaş kredisini çekip müteahhitle evini yıkıp yeniden yapması için anlaşacak. Bu sayede hak sahibi evini yenileyecek." dedi.
"Sektörü hareketlendirecek, istihdamı artıracak"
İstanbul'da kentsel dönüşümün en yoğun yaşandığı ilçelerden Esenler'in İnşaat Müteahhitleri Derneği (ESİNDER) Başkanı Özkan Ercan, yönetmelikle gelen desteğin kentsel dönüşüm konusunda büyük önem arz ettiğini söyledi.
Özellikle mali gücü yerinde olmayan hak sahiplerinin konutunu dönüştürmesi için bakanlığın kredi vermesinin sektöre hareket getireceğini dile getiren Ercan, şimdiye kadar özellikle yerinde değişimin yaşandığı alanlarda hak sahiplerinin mali kaynak bulamadıkları yerlerde dönüşümün gerçekleşemediğini aktardı.
Ercan, İstanbul'da bir kişinin canının hiçbir şeye değişmeyeceğini kaydederek, bu yüzden kentsel dönüşüme öncelik verilip vatandaşların sağlam binalarda oturmasının sağlanması gerektiğini bildirdi.
Başkan Ercan, "Bakanlık tarafından binasını dönüştüreceklere verilecek bu kredi kentsel dönüşümü ciddi anlamda hızlandıracağı gibi sektöre de büyük hareket getirecek. Bilindiği üzere 2 milyon kişiyi istihdam eden inşaat sektörü en az 200 alt sektörü etkiliyor. Bu sektörlere de hareket getirecek. İstihdamı artıracak." dedi.