Elazığ ve Malatya'da meydana gelen deprem felaketi sonrasında deprem vergileri yeniden gündeme geldi. 1999 yılındaki Marmara depremi sonrasında çıkarılan yasayla hayatımıza giren kamuoyunda deprem vergisi olarak bilinen Özel İletişim Vergisi'nden (ÖİV) toplanan paraların nereye gittiği merak ediliyor. İşte tüm merak edilenler...
GELİR 65 MİLYAR TL
Deprem vergisi, 1999 yılından meydana gelen Marmara depreminden sonra Bülent Ecevit başbakanlığındaki DSP, ANAP, MHP koalisyon hükümetince 4481 Sayılı Kanun'la hayata geçti. O dönemde deprem için geçici mahiyette bazı ek vergiler konuldu. Cep telefonu konuşmaları ve tesis ücretlerinden alınmak üzere de yüzde 25 oranında Özel İletişim Vergisi (ÖİV) getirildi.
ÖİV'nin uygulama süresi ilk çıkan kanunda 31 Aralık 2000 tarihiydi. Daha sonra iki kez uzatıldı. 2003'te kalıcı hale dönüştürüldü. Kanuna göre deprem vergilerinden 2000 yılında 2.6 milyar TL gelir elde sağlandı. 1999-2003 arasında deprem vergilerinden elde edilen para 7.2 milyar TL. Bunların 4.3 milyar lirası ÖİV dışındaki diğer ek vergilerden sağlandı. ÖİV'den de 1999-2019 arasında 65 milyar TL'ye yakın gelir sağlandı. İlk çıkarıldığında yüzde 25 olarak uygulanan ÖİV, 2018'de yüzde 7.5 oldu.
80 BİN KALICI KONUT YAPILDI
Deprem vergisi, konuttan altyapı yatırımlarına ve kentsel dönüşüm yardımlarına kadar pek çok alanda harcanıyor. Türkiye'de 1999 yılında yaşanan iki depremin ardından İstanbul, Kocaeli, Yalova, Sakarya, Düzce ve Bolu'da 42.587 kalıcı konut, kanalizasyon, yollar, eğitim alanları, hastaneler yapıldı. Bolu, Düzce, İzmit, Yalova, İstanbul, Sakarya'ya depremin olduğu günden bu yana harcanan para 103 milyar TL. Daha sonra yaşanan Van, Kütahya, Bingöl ve Afyon-Dinar depremlerinin ardından TOKİ eliyle 37.734 afet konut inşa edildi. 2003-2020 tarihleri arasında yapılan afet konutlarına 7.5 milyar TL harcandı. Böylece 1999'dan bu yana depremzede vatandaşlar için devletin ürettiği kalıcı konut sayısı 80.321 harcanan para da 110 milyar TL olarak açıklandı.
KENTSEL DÖNÜŞÜME 35 MİLYAR TL
2005 yılında riskli yapıların dönüşmesi amacıyla çalışmalar hayata geçirildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bu kapsamda vatandaşlara destek oluyor. Evini kentsel dönüşüme veren kişilere bu süre zarfında mağdur olmamaları için kira desteği yapılıyor. Devlet yıkım ve yapım kredisinde de faiz desteği sağlıyor. Bakanlığın kira yardımı, hibe, faiz ve kamulaştırma desteklerine harcadığı para 17 milyar TL. TOKİ kanalıyla kentsel dönüşüm kapsamında üretilen konut sayısı da 149.763. Harcanan para da 17.5 milyar TL... Dolayısıyla kentsel dönüşüm için harcanan toplam para 35 milyarı buluyor. Bunların dışında Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) da 49 bin konut yatırımı bulunuyor.
GÖLCÜK VE DÜZCE 1999 DEPREMİ: Kocaeli'nin Gölcük ilçesinde 17 Ağustos 1999'da meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki ve 12 Kasım 1999'da Düzce'de meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki iki depremin ardından İstanbul, Kocaeli, Yalova, Sakarya, Düzce ve Bolu'da 42.587 kalıcı konut yapıldı.
BİNGÖL 2003 DEPREMİ: 1 Mayıs 2003 tarihinde gerçekleşen, 6.4 büyüklüğündeki depremden sonra TOKİ, toplam tutarı 110 milyon TL'yi bulan 19 projeyi hayata geçirdi. Bölgeye, 2.857 konut, ilkokul, lise, atık su arıtma tesisi, cami ve karakol inşa etti.
VAN-ERCİŞ 2011 DEPREMİ: Van'da 7.2 ve 5.6 büyüklüklerindeki iki depremden sonra 17.222 konut üretildi.
KÜTAHYA 2011 DEPREMİ: Kütahya'nın Simav ilçesinde 5.9 büyüklüğünde depremin ardından 1.000 konut yapıldı. TOKİ, anaokulu, ilköğretim, lise ile atölye, halk eğitim merkezi de inşa etti.
AFYON-DİNAR 2016 DEPREMİ: 2016'da 3.5 şiddetindeki depremle sarsılan Afyon-Dinar'da da 784 kalıcı konut yapıldı.
MANİSA 2020 DEPREMİ: Manisa'da geçtiğimiz günlerde yaşanan 5.4 büyüklüğündeki depremin ardından ağır hasarlı binalar yıkılmaya başlandı. Vatandaşlara ilk etapta 10 bin, toplamda 21 bin 500 lira acil yardım ödeneği verilecek. Hafif hasarlı yapılar için de ilk etapta 2 bin 500, toplam 6 bin 500 ödenek gönderildi.