Mehmet Kirez 32 yaşında, Ankara’da yaşıyor. Devlet memuru. Hikayesinin anlatılmasının nedeni cinsiyetinden ötürü kendisine evini kiralamayı reddeden bir ev sahibi ve aracısı emlakçıya karşı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) başvurarak, cinsiyet nedeniyle ayrımcılık yasağını ihlalden 1000’er lira idari para cezasına çarptırılmalarını sağlaması…
Milliyet'ten Özlem Ülkü'nün haberine göre; iki yıl önce de Eskişehir’de dul bir kadına ev verilmemesini “insan haklarına aykırı” bulan kurum, bu kararıyla “cinsiyet ayrımcılığı” ile ilgili emsal karar verdi.
Mehmet Kirez’in hikayesi geçtiğimiz haziran ayında başlıyor. Bayram iznindeyken arkadaşlarıyla yaşadığı evden ayrılıp, tek başına kiraya çıkmak için emlak ilanlarına bakıyor. Aradıklarından bazıları, “sadece aileye” ya da “sadece kadınlara” kiraya verdiklerini bildiriyor. Merkezi bir yerde, “1+1” dairenin ilanını görünce detaylarla ilgili bilgi olmadığı için emlakçıyı arıyor. Şehir dışındaki ailesini ziyaretten döndüğü gün, uykusuz hâlde evi görmeye gidiyor. Depozitoyu vermeye, sözleşmeyi yapmaya hazır olduğunu söyleyip, işlemler için emlakçının ofisine geçmeyi bekliyor. Emlakçı ise bu sırada ev sahibine telefonla mesaj gönderiyor. Ama karşıdan, “Kesinlikle erkeğe ev vermem” mesajı geliyor.
Aldığı mesaja hem üzülüp hem sinirlenen Kirez, “O hafta buna benzer dört olay daha yaşamıştım. Ama onlar en başından söyleyip evi göstermiyordu. Ama eve kadar gidip, konuşup anlaştıktan sonra dalga geçer gibi olmaz demeleri benim kopma noktam oldu” diye konuştu.
İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na cinsiyet ayrımcılığına uğradığıyla ilgili dilekçe veren Kirez, şu ifadeleri kullandı: “Başvurumun ardından araştırma süreci başladı. Kararın açıklanması altı ayı buldu. Sadece beyanıma dayanılarak değil, emlak müşavirliğine ve ev sahibine de durum soruldu. Ardından İnsan Hakları Kurulu oy çokluğuyla beni haklı buldu. Hem emlakçıya hem de ev sahibine 1000’er lira ceza kesildi. Burada ceza değil, farkındalık yaratması önemli.”
“Kadın da evi pis kullanabilir”
Hiç tanımadığı ev sahibinin, erkek olduğu için ayrımcılık yapmasının kendisini kötü hissettirdiğini sözlerine ekleyen Kirez, benzer durumlarla öğrenciyken de karşılaştığını ama o dönemler bunu kişisel algılamadığından bahsediyor: “Öğrenciyken bana karşı yapılıyor diye düşünmüyordum. Sonuçta ailenden para alıyorsun, kira garantisi için böyle düşünebilirler derdim. Ama burada durum farklı. Ev sahibi, eve zarar vereceğimi düşünüyorsa; sonuçta sözleşme var, depozito veriliyor. Evi pis kullanmam ihtimali söz konusuysa aynısı bir kadın için de geçerli. Genellemeler çok yanlış.”
“Bakkal tipini beğenmedim der mi?”
Kendisine bu olayın ardından merkezden daha uzakta ama çok memnun kaldığı bir daire bulan Kirez, bu tarz ayrımcılıkların merkezi semtlerde sıklıkla yaşandığını ifade ediyor: “Şehir merkezinde herkese açık olan daireler bodrum ya da giriş katları. Ama ara kat ya da teras olduğu zaman durum değişiyor. Evli çift ya da bekâr kadın olsun diyorlar. Talebin çok olduğu yerlerde bu ayrımcılık daha da artıyor. Ev sahibi istediğine vereceğini düşünüyor. Ama aslında yaptığı ticari faaliyet. Evi bedavaya verecek olsa istediğini seçebilir ama para karşılığı yapacağı için o ticari kurallara uymak zorunda. Bakkala gidip bir şey aldığınızda onun size, ‘Senin tipini beğenmedim satmıyorum’ deme durumu var mı? O zaman ben parayı vereceksem, sen erkeksin, sen bekârsın, sen kadınsın demelerinin anlamı ne?”
Bu karar doğrultusunda ev sahiplerinin cinsiyet ayrımcılığı yapmasının önüne geçilmiş olacağını kaydeden Mehmet Kirez, böyle emsal olacak niteliğe sahip bir karar aldırmanın gururunu yaşıyor.
Kararda ne denildi?
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun taraflara tebliğ edilen kararının gerekçesinde şu ifadeler kullanıldı:
“Emlak müşaviri ve başvuran arasında söz konusu evin kiralanmasında yalnızca cinsiyet üzerinden gerçekleşen diyaloglar ve somut olayın niteliği, başvuranın iddialarının medeni hâlinden değil, cinsiyetinden kaynaklandığını göstermektedir. (...) Kadınların erkeklerden daha temiz olduğu yönünde genel olarak kabul gören ve objektif bir temelden yoksun olan cinsiyet algısından kaynaklanan söz konusu varsayımın farklı muamelenin nedeni olduğu açıktır. 6701 Sayılı Kanun kapsamında ayrımcılık talimatını uygulamak da yasaktır. Bu gerekçelerle ev sahibi ve emlak müşaviri hakkında biner lira idari para cezası uygulanmasına karar verilmiştir.”