Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremler tüm Türkiye'yi derinden sarstı. Hükümet tarafından korkunç depremler sonrası peş peşe adımlar atılmaya devam ediyor. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğine göre, inşaat demiri üreten veya ithal edenler ile ihracatçı, toptancı, bayi, tüccar ve yapı müteahhitler, İnşaat Demiri İzleme Sistemi’ne (İDİS) geçecek. İnşaat demiri üreten firmalar için fabrikalara, inşaat demiri ithal eden firmalar için Darphane tarafından belirlenen yerlere İDİS bileşenleri kurulacak. İDİS dışında inşaat demiri üretimi, ihracatı, ithalatı, alışı, satışı ve kullanımı yapılmayacak. İnşaat demirinin üretim ve ithalatından, müteahhit tarafından işin bitirilmesine kadar tüm süreçlerde, merkeze veri aktarılacak. TMMOB İnsaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Füsun Sümer, konuyla ilgili merak edilenleri açıkladı.
"İDİS'E GEÇMEK ZORUNLU OLACAK"
Sümer, İDİS ile ilgili bilgi vererek, "İDİS, İnşaat Demiri İzleme Sistemi anlamına gelmektedir. İlgili tebliğ 16 Mart 2023 Perşembe günü Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Üretilen ve ithal edilen inşaat demirinin vergi denetimini ve malzeme kalitesi standardını korumak sağlamak amacıyla özel etiket veya işaretle kimliklendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu sistemle inşaat demirinin tüm teslim aşamalarının laboratuvar deney süreçleri de dâhil olmak üzere uygulamalarla izlenmesine, ilgili bilgi sistemlerine veri aktarılmasına ve denetim cihazları ile saha denetimine imkân sağlanacağı düşünülüyor. Mevcut inşaat demiri üreticileri veya ithalatçıları ile ihracatçı, toptancı, bayi, tüccar ve yapı müteahhitlerinin 1/1/2024 tarihinden önce İDİS’e geçmeleri zorunludur. Bu tebliğ hazırlanırken TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’ndan herhangi bir çalışma ve görüş istenmemiştir." şeklinde konuştu.
"DÜZENLEMEYE İHTİYAÇ VAR"
Sümer, İDİS'in amacı ve önemiyle ilgili değerlendirmelerde bulunarak, "İnşaat sektöründe faaliyet gösteren mükellefler tarafından kullanılmak üzere inşaat demirinin üretimi veya ithalatından inşaatta kullanım ve laboratuvar deneyleri dâhil geçen tüm aşamalarda takip edilmesine imkân vererek kullanılan inşaat demiri kalitesini artırabilecek bir sistemdir. Fakat 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu’na nasıl entegre edileceği belirtilmemiştir. Bu konuda düzenlemelere ihtiyaç vardır. Sistem kapsamında; inşaat demiri üreticileri veya ithalatçıları tarafından inşaat demirine etiket ve/veya işaret uygulanması, üretim faaliyetleriyle ilgili temel verilerin izlenmesi ve merkezi sisteme veri aktarılması, veri girişi/paylaşımı yapılabilen yazılım ve/veya el terminal benzeri cihazlar ve/veya mobil uygulamalar aracılığıyla üretici, ihracatçı, ithalatçı, toptancı, bayi, tüccar, inşaatta kullanım ve laboratuvar deneyleri dâhil teslim işlemlerinin izlenmesi ve takip edilmesi, darphane tarafından bu işlemlere ilişkin verilerin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve Gelir İdaresi Başkanlığına aktarılması, zorunlu hale getirilmektedir. Yapı denetim şirketleri de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından denetlenmektedir. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’nın yapı denetim şirketlerini denetleme yetkisi bulunmamaktadır." dedi.
"YAPI GÜVENLİĞİNE KATKI SUNACAK"
İDİS ile birlikte yeni yapılacak binalarda depremde gerçekleşecek yıkımın önünü geçilip geçilemeyeceği hakkında değerlendirmelerde bulunan Sümer, "Kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında inşaat sektöründeki belirli girdilerin (inşaat demiri, çimento, hazır beton ve benzeri) takibi ve elde edilen verilerin analiz edilmesi, vergi güvenliği yanında deprem kuşağında yer alan ülkemizdeki yapı güvenliğinde malzeme kalitesinin de kontrol altında tutulmasına katkı sunması beklenmektedir. Ayrıca deprem gibi afetlerde yapı güvenliğinin sağlanması amacıyla inşaat demiri izleme sistemi önemli bir adım olabilir. Fakat deprem güvenliğinin sağlanması için pek çok kriterin birlikte değerlendirilmesi gerekir. Sadece malzeme kalitesinin kontrolü yeterli değildir." ifadelerini kullandı.
GÜVENLİ BİNA İÇİN ÇOK SAYIDA PARAMETRE VAR
İDİS'in bina güvenliği için tek başına yeteri olmadığını dile getiren Sümer, "Tasarım, yapım ve denetim süreçleri doğru kurgulanabilirse yeni yapıların depreme dayanıklılığının nasıl sağlanabileceği bellidir. Bu konuda mevzuatımız yeterlidir fakat maalesef tüm unsurlarıyla hayata geçirilememektedir. Bunun da başlıca nedeni işleyişin serbest piyasa ve rekabet koşullarına terk edilmiş olması, kritik süreçlerde iyi eğitim almış, deneyimli teknik insanlara yeterince yer verilmemesidir. Depreme karşı güvenli bina üretiminin nasıl pek çok aşamada nitelikli mühendis emeğinin daha fazla katkısı ile iyileştirebileceğini söylüyorsak, depreme karşı güvenli şehirler kurulması konusunda da inşaat mühendisleriyle birlikte şehir plancılarının, mimarların ve makine, elektrik, jeoloji, jeofizik, çevre gibi başka pek çok mühendislik disiplininin bu konuya özel katkısı gereklidir. Türkiye’de şehircilik, belediyecilik, konut üretimi gibi alanlarda ülkenin bu konularda eğitimli ve deneyimli teknik insanlarından daha fazla faydalanılmalıdır." şeklinde konuştu.