Son zamanlarda kiralardaki fahiş yükselişler gündemden düşmüyor. Son 1 senelerde kiralarda yaşanan iki kat artış bütçeleri zorluyor. Posta Gazetesi'nden Meltem Kara Söyleyenoğlu'nun haberine göre; kira ödemeleri hane gelirleri üzerinde önemli bir paya sahipken kimi zaman evle ve binayla ilgili çıkan bazı masraflar da kiracıya ek yük olabiliyor Fakat kiracı, bazı masrafları kira tutarından düşebiliyor. Kiracıların, kiradan düşebileceği masraflara ilişkin sahip olduğu hakları kanunlarla koruma altında.
TESİSAT, RUTUBET, KOMBİ
Kiralanan daire ya da iş yeri sonradan ayıplı duruma gelirse (evde bir tesisat sorunu, küf, rutubet, kombi bozulması gibi) kiracı, ayıbın uygun bir sürede giderilmesini talep edebilir. Bu sürede ayıp giderilmezse kiracı, ayıbı kiraya veren hesabına giderebilir ve bundan oluşan alacağını kira bedelinden düşürebilir. Bu durumda onarım işlemini gösteren faturayı konut sahibine teslim etmesi önem arz etmekte.
DIŞ CEPHE,ASANSÖR
Binalardaki ortak kullanım alanlarına ilişkin bakım-onarım giderlerinin de mülk sahibi tarafından ödenmesi gerekir. Örneğin dış cephe boya badanası, mantolama, asansör bakım masrafları, bina tesisatında onarım, tadilat gibi masraflar mülk sahibini ilgilendirir. Fakat mülk sahibi bu borcunu ödemezse kiracının kapısına gidilebilir. Kat Mülkiyeti Kanunu’na göre, kat malikinin giderlere ilişkin borcundan kiracılar ya da başka bir neden göstererek devamlı bir şekilde yararlananlar da müştereken ve müteselsilen sorumlu sayılır. Fakat, kiracının sorumluluğu ödemekle yükümlü olduğu kira miktarı ile sınırlı olup, yaptığı ödeme kira tutarından indirilir.
BOYA-BADANA KİMDE?
Kiracı, kiraya verenin yazılı rızasıyla kiralananda yenilik ve değişikliklere gidebilir. Boya, badana buna örneklerden. Yenilik ve değişiklikleri onaylayan kiraya veren, yazılı olarak kararlaştırılmış olmadığı sürece, kiralananın eski durumuyla geri verilmesini talep edemez. Kiracı, aksine yazılı bir anlaşma bulunmuyorsa, kiraya verenin rızasıyla gerçekleştirdiği yenilik ve değişiklikler nedeniyle kiralananda oluşan değer artışının karşılığını talep edemez.
EŞYALI EVDE DURUM NE?
Eşyalı konut kiralandığında, eşyalarda oluşan arızanın tamir ücreti de mülk sahibi tarafından ödenir. Tamir bedelini kiracı öderse; bu masraflar da kiradan düşülebilir.
BUNLARI BİLİN
Borçlar Kanunu, kira ilişkilerindeki bütün ayrıntıları ortaya çıkarıyor. Kanun, hangi durumda masrafı kimin ödeyeceğini de tespit ediyor. Kanuna göre, konut sahibinin öncelikle evi kiracıya kullanıma elverişli olarak teslim etmesi ve sözleşme süresince bu elverişliliği sağlaması gerekli. Mülk, sonradan ayıplı duruma gelirse kiracı; mülk sahibinden ayıpların giderilmesini, kira tutarından ayıpla orantılı bir indirim yapılmasını, zararının giderilmesini talep edebilir. Fakat, zararın giderilmesi talebi diğer seçimlik hakların kullanılmasını engellemez. Önemli ayıp durumunda kiracının sözleşmeyi fesih hakkı saklı tutulur.
SORUN GİDERİLMEZSE FESİH HAKKI
Eğer evde veya iş yerinde kullanımı elverişsizleştiren problemler, konut sahibi tarafından giderilmez veya kiracının da kira tutarından düşerek gidermesine izin verilmezse fesih hakkı oluşur. Borçlar Kanunu’nda bu konuda “Ayıbın, kiralananın öngörülen kullanıma elverişliliğini ortadan kaldırması ya da önemli ölçüde engellemesi ve verilen sürede giderilmemesi halinde kiracı, sözleşmeyi feshedebilir” ifadelerine yer veriliyor.
ZARAR VARSA
Eğer kiracı evdeki bir eşyaya zarar verdiyse, kullanım ömrünü bitirmeden kötü kullanım sebebiyle eskiyen veya kırılan bir eşya varsa, bu masrafla kiracı tarafından ödenmeli. Eğer ödeme yapmazsa veya zararı gidermezse, bu masrafları eve girerken ödediği depozitodan karşılanır. Durum böyle olursa kiracı depozitosunu geri alamıyor.
İNDİRİM İSTENEBİLİR
Kiracı, kiralananın kullanımını etkileyen ayıpların varlığı durumunda, bu ayıpların kiraya veren tarafından öğrenilmesinden ayıbın giderilmesine kadar geçen süre için, kira tutarından ayıpla orantılı bir indirim yapılmasını talep edebilir. Dğiğer taraftan eğer imkanı varsa, kiralanandaki ayıbı gidermek yerine, uygun bir sürede ayıpsız benzeriyle değiştirme hakkı da mevcut.
SİGORTA,VERGİ EV SAHİBİNİN
Kiralanan konut ya da işyeri ile ilgili DASK gibi zorunlu sigorta, Emlak Vergisi gibi vergi ödemeleri mülk sahibi tarafından yapılır. Eğer bu ödemeleri kiracının ödemesi talep edilirse, kiradan indirilebilir.
AİDATI KİM ÖDER?
Kiracı, kiralananın olağan kullanımı için gerekli temizlik ve bakım giderlerini ödemekle sorumlu tutulur. Fakat site yönetiminin aidatı kiracıdan alamadığı durumda mülk sahibine müracaat etme hakkı da var. Bu sebeple konut sahipleri, kiracısından aidatın ödendiğine ilişkin banka dekontunu istemeli. Kira kontratında aksi belirtilmedikçe su, elektrik gibi faturaların da ödemelerini de kiracı yapar. Bu masraflar kira tutarından indirilemez.