Koronavirüs nedeniyle halk kalabalık ortamlardan uzak durup evlerine kapanırken, hükümetin aldığı önlemlerle eğlence, spor, yeme-içme mekanları da geçici olarak kapatıldı
. AVM'ler ise tavsiye ile kapatma kararı aldı. Şimdi herkesin aklında kiralar ne olacak sorusu var.
Dükkanlar kapalıyken yükümlülükler ne ölçüde devrede olacak? Bazı mal sahipleri kendi istekleriyle ödeme almayacağını belirtiyor. Bunun yaşanmadığı durumlarda ne yapmalı?
'Mücbir sebep'
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, açıkladığı pakette temerrüde düşen firmaların kredi siciline ‘mücbir sebep’ notu düşülmesini sağlayacaklarını belirtti. Böylece sürece dair ilk kez ‘mücbir sebep’ kavramı kullanıldı. Hukukçular, bu tanımın diğer sözleşmeler için de geçerli olabileceği görüşünü paylaşıyor. Şimdi kiracılar mal sahibinden indirim veya erteleme isteyebilir. Önümüzdeki süreçte sokağa çıkma yasağı ilan edilirse bu ödemeler de askıya alınabilir.
'Mücbir sebep nedir?
Yargıtay kararlarında mücbir sebep ‘sorumlu veya borçlunun faaliyet ya da borcun ihlaline mutlak ve kaçınılmaz bir biçimde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü olay” şeklinde tanımlanıyor.
Dükkan sahipleri kira almayacak
Bu süreçte kamu tarafından AVM'lere yönelik kapatma kararı alınmadı. AVM'ler kapatmaya yönelik tavsiye verdi. Birçok firma mağazalarını kapattı fakat kiraların ne olacağı meçhuldü. Dün Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF), “Federasyonumuz bünyesinde olan alışveriş merkezlerimiz, kapanan işletmelere kira faturası düzenlenmemesi ve kira alınmaması yoluyla destek olacaklarını belirtmişlerdir” şeklinde bir açıklama yaptı.
Kolaylık sağlanır
Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği de kiracılara gerekli kolaylıkları sağlayacaklarını belirtmişti. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel de cadde mağazalarındaki birçok mal sahibinin kendilerini arayarak birkaç ay kira almayacakları yönünde destek verdiğini dile getirdi.
Karantinada askıda olur
Avukat Mehmet Aslan kiracıların işletmelerini kendi istekleriyle ya da kamu kararıyla kapatmalarının arasındaki farkı şu şekilde anlattı:
-Kiracı kendi insiyatifiyle işyerini kapatırsa, borç sona ermeyeceğinden kiracının kira bedeli ve ortak gider ödeme yükümlülüğü devam eder. Bu durumda tahliye riskini de önlemek amacıyla ihtirazi kayıtla kira bedellerinin ödenmesi ve ayrıca Borçlar Kanunu’nun 138’inci maddesi uyarınca aşırı ifa güçlüğü ileri sürülerek uyarlama davası ikame edilmesi hukuka uygun olacaktır.
-Kamu kararıyla mağaza gibi toplu alanların kapatılması ve sokağa çıkılmaması yönünde zorunlu karar verilmesi halinde, işletmelerin mağazalarını kapatmak dışında seçenekleri olmayacağından, hem kiralayan hem de kiracı bakımından mücbir sebep teşkil edecektir. Hal böyleyken kira sözleşmesinden kaynaklanan yükümlülüklerin askıda olduğu ve kiracının kira ve ortak giderleri ödeme yükümlülüğünün devam etmeyeceği söylenebilir.
Kredi ödemelerine erteleme istenebilir
Avukat Mehmet Aslan, banka kredisi ödeyenlerin bir dilekçe ile ilgili bankaya müracaat edip, mücbir sebep hali nedeniyle taksitlerin ertelenmesinin talep edilebileceğini söyledi. Türkiye Bankalar Birliği de bu yönde tavsiye kararı alarak, bankalardan vade, ödeme, taksit ödeme ve teminat koşullarında esneklik sağlamasını istedi.
Ev kiracıları ne yapacak?
Avukat Mehmet Aslan’a göre, konut kiracılarının ilk önce yapmaları gereken ev sahipleriyle irtibata geçmek ve üç aylık süre için indirim talep etmektir. Eğer konut sahibi kira almakta ısrar ederse, ödemeleri ihtirazi kayıtla yaparak uyarlama davası açılabilir. Ancak kiracının bu süreçte işleri etkilenmiş ve kirasını ödeyememişse, tahliye davası ile de karşı karşıya kalabilir. Ev sahipleri, kira borcu için icra takibi yaparak 30 gün içinde borcun ödenmesini talep eder. Eğer bu sürede borç ödenmezse tahliye davası ile karşı karşıya kalınabilir.