Deprem kuşağında yer alan, yerleşimlerin büyük kısmının fay hattı yakınlarında kurulduğu ülkemizde önceliğimiz binaları dönüştürüp can güvenliğini sağlamak mı yoksa planlı şehirler inşa etmek mi?
Planlı ve güvenli şehirler inşa etmek her vatandaşın hayali. Ancak Türkiye gerçeklerini göz ardı etmemek gerekiyor. Olası bir depremde enkaz olacağımız gerçeğini. Bunun için çoğu riskli olan yapıları 'öncelikle can güvenliğini' gözeterek dönüştürmeliyiz.
Türkiye son 10 yılda kentsel dönüşümü konuşmaya başladı. 6306 sayılı Kentsel dönüşüm yasasının 2012 yılından bu yana 10 yıl geçti ve öğrendik kentsel dönüşümü mevcut konjonktürde sürdürmek mümkün değil. Artan maliyetler yüzünden son 2-3 yılda kentsel dönüşüm neredeyse durdu. Müteahhitler kentsel dönüşüme teklif dahi vermezken mülk sahipleri evini dönüştürmek için finansman bulmakta zorlanıyor. Kentsel dönüşümün bir diğer ayağı kamu. İzmir büyükşehir belediyesi tüm çabalarına rağmen 10 yılda 1.000 konut inşa edemedi. Kentsel dönüşüm yapan firmalar, mülk sahiplerinin bitmez tükenmez istekleri ve aşırı maliyet artışlarıyla riskin artmasından dolayı dönüşümden uzaklaştı. Kentsel dönüşüm yapan sınırlı sayıda iyi firma kaldı.
İzmir özelinde baktığımızda kentsel dönüşümün en iyi örneğini Narlıdere’de görüyoruz. Diğer bölgelerde dönüşüm yok denilecek kadar az. Kentsel dönüşümün ilerleyememesinin birçok faktörü olsa da en büyük engel TMMOB’a bağlı meslek odalarının tüm kentsel dönüşüm planlarını dava ederek iptal ettirmesi. Son 10 yıldır riskli binaların dönüştürülmesi için planlama çalışması yapılıyor ancak meslek odalarının açtığı davalar yüzünden planlar tamamlanıp kentsel dönüşüm başlayamadı.
EMSAL ARTIŞINI İPTAL ETTİRDİLER, DEPREMZEDEYE KEFENİ GİYDİRDİLER
Depremde ağır hasar alan binaların hızlı bir şekilde dönüştürülmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından sağlanan yüzde 20 imar artışı da TMMOB Şehir Plancıları Odası’nın açtığı davalar yüzünden iptal edildi. Şehir Plancıları Odası’nın basın toplantısını basarak tepkisini gösteren İzmir Depremzedeleri Dayanışma Derneği üyeleri, kefen giyerek eylem yaptı ve odalara tepki gösterdi.
ODALAR SİYASİSALLAŞTI, MESLEKİ ÇALIŞMALARDAN UZAKLAŞTI
TMMOB’a bağlı odalar son dönemde siyasallaştı. Şehir planlamanın, bina statiğinin, mimari tasarımın konuşulması gereken odalarda daha çok politik eylemler konuşuluyor. Birçok siyasi organizasyonda yer alan odalar belediyelerle veya özel sektörle iş birliği yapmaktan uzak duruyor. Planlama aşamasında yer almayan odalar, planlar yapıldıktan sonra itiraz ve dava aşamasında ortaya çıkıyor. TMMOB’da mimar ve mühendislerden çok avukatlar iş yapıyor.
MEGA PROJELER DE DURDU
Odalar, İzmir’in gelişmesine ön ayak olacak mega projelerin de önünü tıkıyor. TMMOB’un açtığı davalar sonucunda İzmir Körfez Geçiş projesi ve Yeni Çeşme projesi gibi milyar dolarlık projeler mahkeme tarafından iptal edildi. Mahkeme’nin davalarda bilirkişi olarak atadığı mimar ve mühendisler ya odalara bağlı mimar ve mühendisler ya da odalara yakın olan akademisyenlerden oluştuğu için dava edilen neredeyse tüm imar planları iptal ediliyor.
İPTAL EDİLEN VEYA YARGIYA TAŞINAN BAZI KENTSEL DÖNÜŞÜM PLANLARI
Karabağlar’da 16 mahalleyi kapsayan imar planları 10 kez iptal edildi.
Konak Gültepe imar planları iptal edildi.
Konak’ta 14 mahalleyi kapsayan Beştepeler imar planı iptal edildi.
Karşıyaka cumhuriyet mahallesi imar planı dava edildi.
Bayraklı’da Şehir Hastanesi yakınındaki rezerv konut alanları yargıya taşındı.
Kemalpaşa Ören Mahallesi kentsel dönüşüm planları iptal edildi.
DEPREM BÖLGESİNDE 351 DAVA
Depremde büyük yıkım yaşanan Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Adana, Osmaniye, Diyarbakır, Elazığ, Kilis ve Malatya’da yapılması planlanan kentsel dönüşümün iptali için de toplam 351 dava açılmış.
TMMOB Mimarlar Odası, Gaziantep’in Şehitkamil ilçesi ve 15 Temmuz Mahallesi’ni kapsayan alanda yapılan “gölgelik kentsel dönüşüm ve gelişim proje alan sınırı” ilanına ilişkin işlemin iptali istemiyle dava açtı.
Mahkeme, işlemin iptaline karar verdi. Antakya Belediye Meclisi, 1 Nisan 2016’da Emek ve Aksaray Mahalleleri sınırları içinde kalan yaklaşık 35 hektarlık alanda kentsel dönüşüm yapılması kararı almıştı. Bu karar da TMMOB Mimarlar Odası tarafından yargıya taşınıp iptal edildi.
Diyarbakır Barosu da Diyarbakır’daki Kayapınar Mahallesi sınırı içinde yer alan “Kent Ormanı” olarak da bilinen bölgenin “rezerv yapı alanı” olarak belirlenmesine dair kararı iptal ettirdi.