Babasıyla beraber gurbetçi olarak geldiği İzmir’de mimarlık fakültesini bitirdi.
1977’de mimarlık yapmaya başladı. 1981’de ilk proje ofisini açtı. İş aldı ama telefonu olmadığı için iş sahipleriyle iletişim kuramadı ve 1 yıl sonra kapattı.
Sonrasında şantiye şefliği yapmaya başladı. İzmir Hükümet Konağı, Gürçeşme Polis Karakolu gibi kentin simge yapılarında şantiye şefliği yaptı.
1988 yılında telefon alıp yeniden ofis kurdu. Başarılı bir şekilde yürüttü bu kez. Tesadüf eseri müteahhitliğe de başladı.
Şantiye şefliği yaptığı için A sınıfı müteahhit karnesi vardı. Bakanlığın ismi değişince karnesi de yok edildi. Yeni yönetmeliğe göre F sınıfına girebildi.
Mimar Zeki Yüksel’in hikayesi aslında çok daha uzun.
44 yıllık bir emek, bir mücadele var bu hikayede...
Biz bunun sadece bir parçasını okuyucularımızla paylaşabildik.
Kendinizden bahsedebilir misiniz biraz?
1955 yılında Rize Çamlıhemşin doğumluyum. İlk ve ortaokulu Çamlıhemşin’de bitirdikten sonra babamla birlikte gurbetçi olarak İzmir’e geldim. İzmir Ödemiş Lisesi’nde eğitime başlayıp, Karşıyaka Erkek Lisesi’nden mezun oldum. Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’ni kazandım. Üniversiteden mezun olduktan sonra çalışma hayatı başladı.
Çalışmaya nasıl başladınız? İlk yıllarınızı anlatabilir misiniz?
1977 yılında mimarlık yapmaya başladım. 4 yıl boyunca özel şirketlerde çalıştıktan sonra 1981 yılında kendi proje ofisimizi açtım. İlk şirketimi kurduğumda şartlar çok zordu. İletişimden kaynaklı sıkıntılar yüzünden bir yıl sonra ofisimi kapatmak zorunda kaldım. İş alıyorduk ama telefon olmadığı için iş aldığımız kişilere ulaşmakta sıkıntı yaşıyorduk. Telefon almak için başvuruda bulunsak bile telefonun gelmesi yıllar sürüyordu. İletişim sorununu çözemeyince ofisi kapatmak zorunda kaldım.
İzmir Hükümet Konağı’nın şantiye şefi
Proje ofisini kapattıktan sonra neler yaptınız?
İzmir’in o dönem en iyi müteahhitlerinin yanında şantiye şefi olarak çalışmaya başladım. İzmir Hükümet Konağı binasının şantiye şefliğini yaptım. Gürçeşme Polis Karakolu, Yeşilyurt MİT Binaları, Bornova MTK binası gibi birçok kamu binasının inşaatında şantiye şefliği görevinde bulundum. 1981 yılında iş alıyorduk ama telefon olmadığı için iş sahibiyle iletişim kuramıyorduk. Kamu inşaatlarında bir süre maaşlı çalışmaya devam ettikten sonra telefon alıp 1888 yılında yeniden ofis açtım. Bir taraftan proje yaparken bir taraftan kooperatif projelerinde maaşlı kontrol mühendisliği yapıyordum.
Tesadüfen inşaata başladı
Müteahhitliğe nasıl başladınız? Proje ofisi ve müteahhitliği aynı anda mı yürütüyordunuz?
1989 yılında tesadüf eseri inşaata başladım. Projelerim kopya edilmesin diye çizdiğim bir projenin üzerine kaşe vurmuştum. Arsa sahibi projesini çizdiğim müteahhitle anlaşamamış, kaşedeki adres bilgilerimizden gelip bizi buldu ve inşaatı yapmamızı istedi. İlk projemize böyle başlamış olduk. İlk projemizi Bostanlı’da yaptık. Bu projeden sonra müteahhitliğe devam etmek için çabamız olmadı. İnşaat yapmak gibi bir arayışımız olmadı. İkinci projemizde tesadüfen gelişti. Tanıdığımız birisinin samimi bir arkadaşı yerini yapmamızı istedi. Bu inşaattan sonra ara ara inşaatlar yapmaya devam ettik. 2007 yılından sonra müteahhitlik tarafında daha çok yer alamaya başladık.
A sınıf müteahhitlik belgesi yok oldu
Kamu projelerinde yer aldınız mı?
Resmi işlerde şantiye şefliği yaptığım için A grubu müteahhitlik karnem vardı. 2000’li yıllarda resmi işler de yapmaya başladım. Muğla Beyobası’da soğuk hava deposu yaptım. Marmaris İçmeler belediye binasını yaptım. 2000’li yıllarda A grubu karnem varken bakanlığın isim değiştirmesiyle karnem yok oldu. Müteahhitlerin Sınıflandırılması Yönetmeliği’ne göre F sınıfı müteahhitlik grubundayım. A grubu müteahhitlik karnem varken sıfırlandı ve F grubu oldu. Müteahhitlik karnem yok olduğu için sıfırdan başlamak zorunda kaldım. Bu doğru bir yöntem değil. Resmi işler bana uygun olmadığı için yap-sata yöneldim.
Resmi işlerin ihalesini nasıl kazandınız?
Marmaris İçmeler belediye binası ihalesine girmeye karar verdim. O dönemde ihaleler ortalamaya göre belirleniyordu. İhaleye yaklaşık 20 müteahhit katılacak. Müteahhitler bana haber vermeden kendi aralarında anlaşmışlar. Ortalamayı yakalamak için herkesin ne kadar teklif vereceği kararlaştırmışlar. Ben ihale günü gidip zarf içerisinde teklifimi verdim. Öyle bir denk geldi ki ortalamayı tutturdum. İhale ortalamasını tutturmak için kimin ne teklif vereceğini hesaplayan kişi ortalamayı tutturamadı, benim teklifim ortalamayı tuttu ve ihale bana kaldı.
Başladığınız günden bu yana kaç proje çizdiniz?
Bugüne kadar 2000’in üzerinde proje hazırladım. Kooperatif projelerini çizdiğimde onun kontrolörlüğünü de yapıyordum. Kontrolörlük yaptığım için aylık gelirim iyiydi. Gelirim iyi olduğu için müteahhitlere ödeme konusunda tolerans sağlıyordum. Bu yüzden çok proje geldi bana.
Çizdiğiniz projeler arasında içinize çok sinen, unutulmaz bir proje var mı?
35 senedir proje çiziyorum. Haliyle çizdiğim tüm projeleri hatırlamıyorum. 1981’de açtığım ilk firmada sadece 1 proje yapabildim. İlk projemdi. Bostanlı’da bir fabrikatör yapacağı bir bina için proje ihalesine çıktı. 25 kişi projeye teklif verdi. Projeyi ben aldım. Çiğli’de 72 dairelik bir kooperatif projesi de çizmiştim. O proje de ihaleye katılarak aldığım bir işti. Zor bir projeydi. Diğer mimarlar 72 daireyi çıkaramamıştı. Üniversite hocam bile proje ihalesine katılmıştı ama proje bana kaldı.
Müteahhit olarak kaç konut ürettiniz?
Müteahhit olarak yaklaşık 30 proje tamamladık. Bu projelerde yaklaşık 500 konut ürettik. Proje ekibimiz ve inşaat ekibimiz ayrı. İki tarafta da aktif olarak yer alıyoruz. Ama yoruldum artık. Derneği devrettiğim gibi işleri de oğluma devretmeye başlayacağım.
Bürokrasi yol vermiyor
Hem proje çizen hem de proje üreten biri olarak size hangisinin daha zor olduğunu sormak istiyoruz. Proje çizmek mi, inşaat yapmak mı daha zor?
Proje çizmek kolay, üretmek de kolay. En zoru ruhsat almak ve yönetmeliklerle uğraşmak. Her şey sabit olsa, belediyeler kişiye göre yorum yapmasa projecilik de müteahhitlik de kolay. 6 ayda ruhsat alamıyoruz. Müteahhitin asıl problemi bu. Bürokrasi ile çok zaman harcıyoruz. Bürokrasi bize yol vermiyor. Yürüyemiyoruz. Hem projeci hem de müteahhit olarak çok sıkıntı yaşıyoruz. Devlet dairelerinde çalışanlar işi bilmiyor ve risk almıyor. Belediyeye gidiyoruz ‘proje gelmeden zemin etüdü yapamayız’ diyor. Böyle bir şey mi olur? Önce zemin etüdü yapılacak ona göre proje çizilecek.
Sivil toplum kuruluşunda da önemli görevler üstlendiniz. 3 dönem KAMİAD başkanlığı yaptınız. Dernek olarak sektöre ne tür katkılarınız oldu?
1994 yılında Karşıyaka Müteahhit ve İş Adamları Derneği (KAMİAD) kuruldu. Mustafa Erdem birkaç dönem başkanlığını yürüttü. Daha sonra başkanlığı ben devraldım. ‘1 dönem başkanlık yaparım’ dedim. Bir dönem sonra başkanlığı alırız diye söz verdiler ama olmadı. 3 dönem başkanlık yaptım. Dernek olarak ticaret odası seçimlerinde aktif rol aldık. Belediyenin yaptığı birçok düzenlemede katkı koyduk. Müteahhitlerin lehine olacak düzenlemelerin yapılmasını sağladık. Yönetmelik değişikliklerinde çok aktif rol aldık.
Belediyeye almadılar kaderi değişti
Çok uzun süredir bu sektördesiniz? Unutamadığınız özel anılarınız var mı?
Hayatımız hep mücadele içerisinde geçtiği için birçok anı biriktiriyoruz. İlk projem benim için özel bir anı. Unutamadığım bir anım da şu: Belediyede çalışmak için sınava girip kazanmıştım. Siyasi nedenlerden dolayı almadılar. 1-2 sene oyaladılar. Ben şantiye şefliği işine başlayınca belediyede işe başlayabilirsiniz diye yazı geldi. Ben de gitmedim. Belki de almamaları daha hayırlı oldu. Belediyeye girsem sönük bir memur olarak kalacaktım