Yüksek kiralar, yüksek ev fiyatları ve ev bulamamak, son zamanlarda Türkiye gündeminin en önemli problemlerinden biri haline geldi. İstanbul ilk sırada olmak üzere büyük şehirlerde bu konuda ciddi anlamda sıkıntılara neden oluyor. Her gün kiralık ve satılık fiyatlarında “talep çok, arz yok” mantığıyla denetimden de uzak şekilde keyfi artışlar meydana geliyor. Türkiye’nin işlem hacmi yüksek ve piyasa şartlarının sağlıklı bir şekilde devam ettiği 11 kentinde yapılan araştırma, 2020 ile 2021 arasında yaşanan fahiş kira artış oranlarını da gösteriyor. Denge Değerleme tarafından yapılan analize göre; en fazla kira artışı yüzde 65,7 ile Antalya’da oldu. Bunu yüzde 65,2 ile Eskişehir ve yüzde 50 ile Bursa takip etti.Lokal bazda incelendiğinde ilçe bazında ilk sırada yüzde 76,6 yükselişle Alanya yer aldı. Tepebaşı (Eskişehir) ilçesinde bu oran yüzde 73,2, Başakşehir’de de yüzde 71,4 olarak kaydedildi. Yapılan değerlendirmelere göre Antalya, salgında yerli ve yabancı nüfusun yazlık bölgelere olan yönelimi ile arttı. Eskişehir ve benzeri üniversite şehirlerinde ise ev kira fiyatlarını etkileyen en belirgin unsur, yüz yüze eğitimle beraber hızla yükselen öğrenci kiralamaları oldu. İstanbul’da en çok artışın meydana geldiği Başakşehir ilçesi; ulaşım ağlarının arttığı, yeni konut-karma proje yatırımları yapıldığı, Kuzey Marmara Otoyolu ile Çam Sakura Şehir Hastanesinin faaliyete geçtiği bir bölge olarak dikkat çekti.
Bir denetim bulunmuyor
İstanbul ve Marmara Bölgesi’nde hizmet gmsteren Adrese Gayrimenkul Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Hiçdurmaz “İnternete ilan fiyatı yazarken, bir denetim mekanizması ya da iktisadi, profesyonel bir fiyatlandırma ölçütü yok. Herkes istediği fiyatı internet sitelerine yazabiliyor. İstemenin bir sınırı da yok. Dolayısıyla karşımıza bugünkü gibi fiyatlar çıkıyor. İkinci problem şu; fahiş fiyatına rağmen bunu sorgulamayan, varlıklı, para sahibi biri gelip bu daireyi alıyor. Bir anda ‘Bu evin piyasası bu’ şeklinde bir intiba oluşmaya başlıyor o çevrede... İnternet ilanları ile insanların psikolojisine oynuyorlar. Normal şartlarda, satılamayan bir malın fiyatı düşer. Ancak internetteki konut satılmadıkça fiyat artırıyorlar, böylece insanlar panikle ‘daha da artmadan’ alım yapıyor. Ortada sebep yokken, serbest piyasa mantığıyla her gün fiyat artırmak, bir defa Ticaret Kanunu’na göre haksız kazanç kapsamında. Bunun denetlenmesi ve ceza mekanizmalarının işlemesi lazım. Aynı süreç kiralıkta da böyle işliyor. Ev merkezi bir bölgede ise ve orada arz az ise, fiyat spekülasyonu daha çabuk gelişiyor. 1.500 TL’lik kiralar bir anda 3 bin TL oluveriyor. Bugün İstanbul’un merkezi ilçelerinde ve nitelikli yeni yapılarda, 10-15 bin TL kira talep ediyorlar. ‘Kira öder gibi ev almak’ sloganı, bugün ‘ev alır gibi kira ödemeye’ doğru gidiyor. Bunu gören ev sahipleri de, eski kiracılarını tahliye etmeye çalışıyor. İlk aylarda bu yüksek kiraları tahsil ederler belki!.. Ancak sonradan tahsilat sıkıntısı da yaşayabilirler. Bu vakaların artmasından endişe ediyoruz çünkü genel anlamda ve ortalama olarak bakıldığında insanların kazançları, bu kiraları sürekli ödeyecek kadar yüksek değil” şeklinde konuştu.
Diğer yandan inşaat maliyetlerinin yükselmesinin gözden kaçırılmaması gerektiğini dile getiren Selçuk Hiçdurmaz “Normalleşme ile birlikte okullar açıldı, işe döndük. Evlenmeler arttı. Yani bir talep artışı var. Spekülasyonun önüne geçmek için bu talebe, kentsel dönüşüm ve yeni konut arzlarıyla cevap vermek gerekiyor. Ne var ki yıllık yüzde 50’yi bulan inşaat maliyetlerindeki artış, yeni konut yatırımlarının da hızını kesmiş durumda. Burada hem inşaat sektörünün ihtiyaçlarını karşılayan ve maliyetlerini azaltacak düzenleme gerekiyor hem de fiyatların oluştuğu serbest piyasaya bir denetim lazım. Önümüzdeki süreçte bankalar, haklı gerekçelerle bu kadar pahalı konutlara kredi çıkarmakta çekimser davranabilir. Alınan yüksek miktarlı kredilerin de ödenmesinde sıkıntı yaşanabilir. Bu durumda ülke olarak, 2008’de ABD’nin yaşadığı ‘mortgage krizi’ gibi bir risk oluşur” uyarısını yaptı.