Depremlerde yaşanan hasarlar sonrasında tartışmalara neden olan bazı imar kurallarını değiştiren yasa Meclis’te kabul edildi. Gökdelenler için serbet olan kat yüksekliği hakkı mevzuattan çıkarıldı ve kentlerin ‘siluetinin’ korunması yasal karar olarak açıklandı. Dayanıksız binalarda sorumluluğu olan yapı denetim şirketlerine yeni yükümlülükler ve cezalar getirildi.
İmar disiplinini yeni baştan düzenleyen yasa kapsamında bundan sonra çıkacak imar planlarında ‘kat serbest’ hakkı olmayacak. Mevcut imar planlarında serbest (Yençok) olarak belirlenen yükseklikler, emsal değerde değişiklik yapılmadan etrafında bulunan mevcut oluşumlar ve ‘siluet’ dikkate alınıp yeniden düzenlenecek. Belediyeler, mevcut planlarda serbest olarak belirlenen yükseklikleri 1 Temmuz 2021’e kadar düzeltecek. Belediyeler bu tarihe kadar yapmazsa Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bunu doğrudan uygulayacak. Bu durumda çıkacak masraf yüzde 100 arttırılarak belediyeden tahsil edilecek. Yasa, mevcut yüksek yapılarla ilgili kısıtlama bulunmuyor.
Kat sınırlaması, inşaata başlanmayan planlarla ilgili uygulanacak. Bundan sonra hiçbir belediye, parsel bazında nüfusu, yapı yoğunluğunu, kat adedini, bina yüksekliğini artıran imar planı değişikliği yapamayacak. Ancak talep olması durumunda ve bir adada bulunan bütün maliklerin rızası alınarak ada bazlı plan değişiklikleri yapılabilecek.
KAÇAĞA KESİN YIKIM
Kaçak olduğu belirlenen yapı hem yıkılacak hem de para cezası arttırılacak. Bu yasadan önce yıkım kararı alınan ancak yerel idarelerce yıkılmamış binalar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından tespit edilip yıkılacak ve masrafı, yüzde 100 fazlasıyla belediyeden alınacak. Kaçak yapının cezası, değerine göre her bölgede farklı olacak. Bayburt’ta birim başına örneğin 10 lira uygulanan ceza, Maslak’ta aynı birimde 900 liraya çıkacak. Kaçak yapılar için tapuya kayıt alınarak satışı zorlaştırılacak.
GÜÇLENDİRME DE DENETİME BAĞLI
Hasar gören ve ıslahı mümkün olan yapılarda, ilave inşaat alanı ihdas edilmemek şartıyla güçlendirme yapılabilecek. Güçlendirilecek yapının üçüncü kişilere ait taşınmazlara tecavüzlü olması halinde, güçlendirme için taşınmazına tecavüzlü üçüncü şahıslar için onay alınacak. İmar barışına başvurararak yapı kayıt belgesi alan vatandaşlar da güçlendirme yapabilecek. Güçlendirme işlemleri de yapı denetim kuruluşlarının denetimine tabi olacak. Görevini yerine getirmeyen denetim şirketlerine idari ve cezai verilebilecek.
DENETÇİYE ORTAKLIK YASAĞI
Denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli, endüstri bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler ve sanayi siteleri onaylı sınırı içerisinde bulunan tüm yapılar için yüzde 50 indirimli uygulanacak. Yasa kapsamında yer almayan yapı denetim şirketlerine, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 1 yıl iş yasağı cezası kesilebilecek. Denetim kuruluşunda ortak veya görevliyken başkaca mesleki ve inşaat işleriyle ilgili ticari faaliyet gösteren veya laboratuvarlarda ortak olan ya da görev alan yapı denetimi kuruluşunun ortakları, denetçi mimar ve mühendisleri ile diğer teknik elemanlarına 10 bin lira para cezası verilecek. Yeni iş almaktan men edilen şirketin ortakları ceza süresi boyunca, faaliyete son verme cezası almış yapı denetim kuruluşunun ortakları ise 3 yıl süreyle herhangi bir yapı denetim veya laboratuvar kuruluşunda teknik görev alamayacak, başka bir yapı denetim veya laboratuvar kuruluşunun ortağı olamayacak.
RANTI DEVLET ALACAK
Şartları yerine getirmeyen laboratuvarlara verilecek para cezası 10 bin liradan 19 bin 30 liraya çıkarıldı. Üç yılda üç ayrı ceza verilen laboratuvar, 1 yıl yeni iş almaktan yasaklanacak. Görevini yerine getirmediği tespit edilen mimar ve mühendisler hakkında meslek odaları, kendi mevzuatı uyarınca cezai işlem yaparak sonucu bakanlığa bildirecek. Şantiye şeflerine de görevlerini yerine getirmemeleri halinde yaptırım uygulanacak. İleri tasarım yöntemleri ve teknolojileri gerektiren özellik arz eden binaların projeleri, yeterli uzmanlığa sahip mühendislerin gözetiminde gerçekleşecek. Taşınmaz maliklerinin tamamının talebi üzerine ada bazında yapılacak imar planı değişikliğinin ardından değerinde artış olan arsanın artan değerinin (rantın) tamamı değer artış payı olacak. Rantın yüzde 25’i büyükşehir belediyesinin hesabına, yüzde 25’i ilçe belediyesinin hesabına, yüzde 25’i bakanlığın özel hesabına yatırılacak.
KIYIDA İSKELE YASAK, KÖYDE YETKİ VALİDE
- İmar planları karşı açılan davalarda “ivedi yargılama” yöntemi uygulanacak.
- Kumsal alanlarda rekreatif amaçlı iskele yapılamayacak.
- Kıyılarda imar planı kararıyla millet bahçeleri oluşturulabilecek.
- Büyükşehir belediyesi sınırlarının il sınırı olması nedeniyle mahalleye dönüşen ve nüfusu 5 binin altında kalan yerlerin, kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmediğine büyükşehir belediye meclisince karar verilecek.
- Köylerde ve mezralarda yapılacak konut ve yapıların projeleri valilik tarafından onaylanacak, ardından muhtarlığa bildirilecek. Projeye aykırı yapılar, muhtarlık tarafından valiliğe bildirilecek.
- Değeri 5 milyon liraya kadar olan mesken nitelikli taşınmazlar “değerli konut” vergisine tabi olmayacak.
- Tek meskeni olanların ve birden fazla değerli konut kapsamına giren taşınmazı olanların en düşük değerli taşınmazı değerli konut vergisinden muaf olacak.
- Değerli konut vergisi 2020’de alınmayacak.
- Bitlis Ahlat’ta Kıyı Yasası’na tabi bölgede imar planı kararıyla resmi kurum alanları yapılabilecek. (Cumhurbaşkanlığı Köşkü projesi için)
5 SORUDA YENİ YASA
1. Yeni yasa kat veya yükseklik sınırı mı getiriyor?
Evet. Mevcut yasa kapsamında planlarda ‘yükseklik serbest’ tanımı bulunuyordu. İnşaat yoğunluğu baz kabul ediliyor, firmalar taban alanını düşük tutarak haklarını yükseklikten yana kullanıyordu. Artık yüksekliğe yani kata firma karar veremeyecek. Yani yasaya göre artık her yerin bir yükseklik sınırı olacak ve binalar buna göre
yapılacak.
2. Yüksekliği kim neye göre belirleyecek?
Yükseklik belediye meclisleri tarafından belirlenecek. Bunun için 7 Temmuz 2021 yılına kadar süreleri bulunuyor. Hem mevcut yükseklikleri hem de siluet ve benzeri kriterleri baz alıp sınırları belirlenecek. Aynı belediye yetki alanında birden fazla bölge belirlenip bu bölgeler için farklı yükseklikler ilan edilebilecek.
3. Mevcut binalar yeni belirlenen yükseklik sınırlarına uymuyorsa ne olacak, tıraşlanacaklar mı?
Hayır yasa kapsamında mevcut binaların kazanılmış hakları korunacak. Yasa inşaatı başlamamış yeni binalar için geçerli sayılacak.
4. Belediyeler yükseklik sınırını belirlemezse, ya da tartışma yaratacak bir sınır belirlerse ne olacak?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı her zaman tepede yer alacak. Belediyeler 7 Temmuz 2021 tarihine kadar yükseklik sınırı belirlemezse devreye bakanlık girecek ve sınır belirlenecek. Bakanlık belediyelerin izin verdiği yükseklik sınırlarını engelleyebilecek.
5. Bundan sonra yeni gökdelenler görmeyecek miyiz?
Eğer bir belediye belirli bir bölgeyi gökdelen alanı olarak belirlerse yeni gökdelenler yapılacak. Ancak her yere gökdelen yapılamayacak.