2018'de organik büyüme açısından verimli bir yıl geçiren TAV, hem operasyonel hem de finansal olarak 2018'de en iyi yılını geçirdi. 19 yılda Türkiye'den küresel marka olarak çıkan TAV'ın arkasındaki isim, TAV Yönetim Kurulu Üyesi ve İcra Kurulu Başkanı Dr. Sani Şener, Fortune Dergisi'nden Şule Laleli'ye konuştu. 

İşte o röportajın ayrıntıları... 

Türkiye'nin havalimanı işletmeciliğinde küresel dünya markası TAV, 2018 yılında 152 milyon yolcuya hizmet verdi. Şirket aynı dönemde 1,2 milyar avro ciro elde ederken net kârını 255 milyon avro'ya yükseltti. 2018 yılı organik büyüme açısından kuvvetli geçti ve hem operasyonel hem de finansal olarak TAV Havalimanları'nın en iyi yılı oldu. 19 yılda Türkiye'den küresel marka olarak çıkan TAV'ın arkasındaki isim, TAV Yönetim Kurulu Üyesi ve İcra Kurulu Başkanı DR. SANİ ŞENER. Avrupa, Orta doğu ve Afrika bölgesinin en başarılı ve bölgenin en iyi CEO'su seçilen Şener, sürdürülebilir stratejiler özelinde TAV'ın dünya markası hikayesini Fortun'a anlattı.    

2018 yılı TAV organik büyümesi açısından da başarılı bir süreç olarak değerlendiriliyor. Organik yolcu büyümesi (Antalya hariç) 2018 yılında yüzde 8 oldu. Üçüncü büyüme alanı olan hizmet şirketleriyle büyüme kombine cironun neredeyse yüzde 37’sini kapsıyor.

TAV'ın ayak izlerinin bir kısmı da havalimanı işletmeciliğindeki uzmanlığına dayanıyor. Avrupa’nın beş büyük havalimanı işletmecileriyle aralarındaki dengeyi nasıl koruduklarını anlatırken şu bilgiyi veriyor: “Fransız Aeroports de Paris-ADP’nin Vinci, Fraport, TAV ve Schiphol. Vinci ve Schiphol ADP’nin ortağı, ADP Schiphol’un ortağı, biz de Antalya’da Fraport’la ortağız. Bu şirketlerin yıllık hizmet verdikleri yolcu sayısı 500 milyonun üzerinde. Aramızda önemli bir 'sinerji var. Buradaki dengeler çok önemli ve iyi yönetiyoruz.”

Gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren 473 şirketin yer aldığı Institutional Investor anketinde, bir Türk markası olarak yer alan TAVm binlerce yatırımcısı var. Şener, havacılık sektörünün temel dinamiklerinin son derece kuvvetli olduğunu vurgulayarak, “Tüm dünyada yolcu hacminin önümüzdeki 20 yılda ikiye katlanması bekleniyor. Bu artışın aslan payı da bizim faaliyet gösterdiğimiz gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşecek. Biz önümüzdeki döneme şirket içerisinde TAV 2.0 diyoruz. TAV 2.0 şirketimiz için cazip büyüme fırsatlarıyla dolu” diyor.

2013 VE SONRASI ÖNGÖRÜLER

2018 yılı TAV'ın organik büyümesi açısından da başarılı bir süreç olarak değerlendiriliyor. Organik yolcu büyümesi (Antalya hariç) 2018 yılında yüzde 8 oldu. Üçüncü büyüme alanı olan hizmet şirketleriyle büyüme kombine cironun neredeyse yüzde 37’sini kapsıyor.

TAV'ın ayak izlerinin bir kısmı da havalimanı işletmeciliğindeki uzmanlığına dayanıyor. Avrupa’nın beş büyük havalimanı işletmecileriyle aralarındaki dengeyi nasıl koruduklarını anlatırken şu bilgiyi veriyor: “Fransız Aeroports de Paris-ADP’nin Vinci, Fraport, TAV ve Schiphol. Vinci ve Schiphol ADP’nin ortağı, ADP Schiphol’un ortağı, biz de Antalya’da Fraport’la ortağız. Bu şirketlerin yıllık hizmet verdikleri yolcu sayısı 500 milyonun üzerinde. Aramızda önemli bir 'sinerji var. Buradaki dengeler çok önemli ve iyi yönetiyoruz.”

Gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren 473 şirketin yer aldığı Institutional Investor anketinde, bir Türk markası olarak yer alan TAV'ın binlerce yatırımcısı var. Şener, havacılık sektörünün temel dinamiklerinin son derece kuvvetli olduğunu vurgulayarak, “Tüm dünyada yolcu hacminin önümüzdeki 20 yılda ikiye katlanması bekleniyor. Bu artışın aslan payı da bizim faaliyet gösterdiğimiz gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşecek. Biz önümüzdeki döneme şirket içerisinde TAV 2.0 diyoruz. TAV 2.0 şirketimiz için cazip büyüme fırsatlarıyla dolu” diyor.
Türkiye açısından 2019 yılı toparlanma yılı olacak. Başarısız olma şansımız yok. Suriye'deki karışıklığın bitmesi gerek. Havacılık olarakbüyüme devam edecek. THY büyüyecek. 2020'den itibaren Türkiye'ye yabancı yatırımcının gelmesini sağlamak en önemli konu olacak. Havayollarıyla işletmeleri arsında sıkıntılarçıkacak. Havalimanları için maliyetler artıyor. Havayollarında da havalimanı işletmelerinde de konsolidasyon devam edecek.

RAKAMLARLA TAV

2018 yılı ciro yüzde karttı ve 1.181 milyon Avro oldu.

FAVÖK: Yüzde 13 arttı

573 milyon Avro oldu.

Net kâr: Yüzde 46 arttı ve

255 milyon Avro oldu.

2018 yılı yatırım harcama toplamı 92 milyon Avro olarak gerçekleşti.

DHMİ’nin havacılık verilerine göre, TAV Havalimanlarının en büyük havalimanı olan İstanbul Atatürk Havalimanında yolcu sayısı Ocak-Aralık döneminde yüzde 6 artış kaydederken, TAV Havalimanları’nın Türkiye’deki ve yurt dışındaki havalimanlarmı kullanan toplam yolcu sayısı da yine aynı dönemde yüzde 31 oranında arttı. Yeni portföye eklenen Antalya Havalimanı hesaplama dışında tutulduğunda ise toplam yolcu büyümesi yüzde 8 seviyesinde. TAV Havalimanları’nın Türkiye’de işletmesini üstlendiği İstanbul Atatürk,  Ankara  Esenboğa,  İzmir  A. Menderes, Milas Bodrum, Antalya (Mayıs 2018’den itibaren) ve Gazipaşa Alanya Havalimanlarının toplam yolcu sayısının, Türkiye’deki havalimanlarının toplam yolcusuna oranı ise 2018 yılında yüzde 62 olarak gerçekleşti.

Şener ile röportajımıza öngörüleri ve önemli tecrübeleri damga vuruyor. 19 yılda gelen başarıyı aktarırken hiç de tesadüflere bağlı olmayan bir süreçten bahsediyor ve “Her zaman söylediğim bir konu var ki o da şu; başarılı olmanın sihirli bir formülü yok” diyerek konuyu özetliyor. Aradan geçen süreyi ise “makas değiştirme olarak ifade ediyor ve şöyle diyor: “Çalışmadan olmuyor. Zamanın yakalanması gerek. Havalimanı işini öğrenip, operasyonel olarak bölgesel, fınansal olarak küresel bir firma olacağız dedik. Dediğimizi de yaptık. Hedeflerimizi tutturduk. 2013’te üçüncü havalimanı ihalesinden geri çekilince makas değiştirdik. 2013’e kadar servis şirketlerimiz sadece bize hizmet veriyordu bunu değiştirdik. Şimdi işletmesini yapmadığımız havalimanlarında da hizmet veriyoruz. Küreselleşmemiz böyle başladı. Yatırımcı bazımız genişledi. Dünyanın en büyük bankalarından kredi aldık. Uganda’dan Latin Amerika’ya kadar her yere girdik. Medine Havalimanı’nı işletiyoruz. 21 ülkede 78 havalimanında hizmet veriyoruz.”

20 yıldır havalimanı sektöründe olduğunu söyleyen Şener, işin solo bir iş olmadığını, işletmecilikte portföy yönetmenin önemli olduğuna değiniyor. ‘Atatürk Havalimanı kapandığında 22 ay erken kapanmış olacak. Aradaki sürede kârlı bir işe imza atmak gerekti diyor ve Antalya Havalimam’m Fraport ile IC İçtaş’m hisselerinin satın alınma sürecini şöyle özetliyor: “Antalya Havalimanı ile gelir kaybımızın yüzde 25’ini hallettik. Diğer yüzde 25’ini servis şirketlerimizle sağlayacağız. Geriye kalan yüzde 50’yi ise inorganik yatırımlarla kapatacağız” diyor.

Şener dünya havalimanı işletmeciliğinde tecrübesini ise bir Çin atasözüyle şöyle özetliyor. “Dünyada beş büyük havalimanı işletmecisi var. Biz de bu devlerle işbirliği yapıyoruz ve hepimiz aynı gemideyiz. Bir Çin atasözü; ‘Sert rüzgârlar esti mi bambu ağacı gibi eğileceksin ama kırılmayacaksın. Esnek olmayı bileceksin” der. Türk insanı olarak Doğu’da doğup, Batı’da yetiştik. Kültürlere entegreyiz. Bu söze uyum gösteren kaslarımız var.”

1-İstanbul Havalimam'na geçişle birlikte Atatürk Havalimam'ndaki pozisyonlar ne olacak?

Bizden istenilen tarihe kadar Atatürk Havalimanı’m yolcu konforunu bozmadan çalışır durumda tutmak için tüm hazırlıkları yapıyoruz. Atatürk Havalimam’nda çalışan personelle ilgili olarak Atatürk Havalimam’nda çalışan personelimizin

yeni havalimanında da çalışıp faydalı olabilmeleri ve sorunsuz transferi için yeni havalimanı insan kaynakları ile bizim insan kaynaklarımız birlikte çahşıyor. İstanbul Havalimanında yer hizmetleri şirketlerimiz, Atatürk Havalimam’nda olduğu gibi hava yolu şirketlerine hizmet vermeye devam edecek. Türk Hava Yolları (THY) ile ortak yer hizmetleri şirketimiz Turkish Ground Services (TGS) de 15 yıl süreyle THYye hizmet vermeye devam edecek. Bunun dışında yeni havalimanında sınırlı bir yiyecek içecek ve lüks markaların gümrüksüz satışı operasyonu yapacağız.

2-Teknolojiyi ihraç eder hale geldiniz. Buradaki stratejiler neydi?

Bünyemizde TAV Technologies isimli bilişim şirketimiz var. TAV Technologies bugün Hollanda’ya teknoloji satar hale geldi. İşlettiğimiz havalimanlarmı da en son teknolojik gelişmelere göre sürekli geliştiriyoruz. Yönetim kurulumuzu bünyesinde bulunduran Kurumsal Yönetim Komitemiz dijitalleşme konusunu bizzat yönetim kurulu seviyesinde takip ediyor.

Bu kapsamda üzerinde çalıştığımız birçok konu var. Havalimanları çok akıllı binalar... Buradaki süreçlerin dijitalleşmesi, havalimanmdaki birçok paydaşı aynı platformda bir araya getirerek büyük verinin en hızlı şekilde bilgiye dönüşümünü sağlıyor. 400’den fazla bilgisayar mühendisi çalışıyor bünyemizde. Ürünlerimizi geliştirdik. Yolcunun davranışlarını ölçtük. Mutlu yolcunun 10,68 euro daha fazla harcadığını tespit ettik. Duty free alanında bir dakika fazla zaman geçiren 0,16 çent harcıyor. 6 0 dakikadan fazla kalan kızıyor ve harcamıyor. Tüm bu veriler eşiğinde teknolojiyi ve dijhalleşmeyi tüketici açısından da kullanışlı hale getiriyoruz.

3-Dünyada küreselleşmeye bağlı olarak duvarlar yükseliyor. Hangi önlemleri almayı düşünüyorsunuz?

Havalimanları ülkelerin giriş kapısı. Gittiğimiz ülkeye yabancı yatırımcı olarak gidiyoruz. O ülkede şirket kuruyoruz. Mesela TAV Tunus kurulurken 3 bin kişiyi istihdam ettik. Bunun 2 bin 995 kişisi Tunus halkından. Bunun büyük kısmı o ülkenin vatandaşı. Standartlar koyacak arkadaşlarla çalışıyoruz. Bizde duvarlar yeni yıkılıyor. Uluslararası olmalı. Küresel işletmecileri orada görmek istiyorlar.

"Milliyetiniz ne olursa olsun, hangi kültürden gelirseniz gelinhiç önemli değil. Önemli olan naleryaptığmız.

2000 yılında dünyanın en büyük havalimanlarında en arkalarda otururduk kartımı verirve TAV'ı anlatırdım. Konferanslara gittiğimde kimse beni tanımazdı. Bugün dünyada önemli başarılara imza atan bîr şirket oiaraktanınıyoruz. Etik ve kurumsal olmayı becerdik. Ortaklıklarda 1+1=2 ediyorsa ortak olunur ama biz l+l=lTin peşindeyiz. Bunu yönetebilmek çok önemli."

4-Büyüdükçe dünya coğrafyasında yönetim de zorlaşıyor mu?

Liderlikle ilgili olarak genellikle ‘Lider olan, ormanı yönetsin’ derler, ben de derim ki; ‘Ağaçlarını bilmediğin ormanı yönetemezsin.’ Ormandaki ağaçları bilmek gerek çünkü bilmezseniz ağaçlarla ilgili sorunları çözemezsiniz.
TAV'ın Türkiye'de her havalimanında olması mümkün mü?

Türkiye’de her havalimanında olabilmek için özelleştirme lazım. Ticari olarak zarar eden yerlere gidemesek de Havaş olarak Türkiye’de çoğu yerde varız. Türkiye’de bütün havalimanları özelleştirilmeli. Bu ilerde olacak. Bunu nereden biliyorum. Dünyada 20 bin uçak siparişi görünüyor. Bunun 16 bin civan tek koridorlu uçak sipariş etmiş. Sadece 4 bin tanesi çift koridorlu. Bu demek ki ‘point to point uçuşlar’ artacak. HUB sayısı azalacak. 6-7 saat uçan uçaklarla ancak point to point uçarsınız.

5-Küresel şirket olarak gelecek dönem önlemler neler?

Dış şoklara karşı bir şey yapamayız. Risk ve kriz yönetimi hep karıştırılır. Risk yönetimi koruyucu hekimliktir. Risk yönetiminde artık ameliyata geçmeniz gerekir. Kötüyü daha kötüyü görmeyi engellersiniz. Mobilizasyon devam ettiği sürece havalimanı işi devam edecek.
Keşkeleriniz oldu mu?

Tunus’ta Arap Baharı’ndan sonra çok ciddi sıkıntılar geçirdik ama herkes çok ciddi destek oldu. Çocuklarımın çocukluğunu yaşayamadım. Hep dışardaydım yılda 200 gün uçtum hobim olmadı işle aileyi paralel götüremedim. Sanırım en büyük keşkem bu.