Türkiye’de kredi faizlerinin aşırı yüksekliği nedeniyle orta gelir grubunun ikamet amaçlı konut alımlarında düşüş, rantiye kesiminin konut yatırımı yerine faizli enstrümanları tercih etmesi ve yabancıların alımlarının hız kesmesi nedeniyle bir süredir konut sektöründe durgunluk yaşanıyor. Buna karşılık üst gelir grubundaki “yatırımcı tip” yerli alıcıların gayrimenkul yatırımında 2023 başından bu yana giderek artan biçimde yurt dışına yöneldiği gözleniyor. Gayrimenkul alımı için yurt dışına transfer edilen dövizler yılın ilk dokuz ayı itibarıyla 1 miyar 377 milyon dolara ulaştı. Anılan dönemdeki Merkez Bankası ortalama döviz kuru ile çevrildiğinde bu tutar 40,5 milyar TL’ye karşılık geliyor

ÖDEMELER DENGESİ

Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre ocak-ağustos döneminde Türklerin yurt dışı gayrimenkul yatırımları dolar bazında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 17,1 artarken, yabancıların Türkiye’deki gayrimenkul yatırımları ise yüzde 23,3 azalarak 2 milyar 24 milyon dolara geriledi. Buna göre gayrimenkul alımı için dışarı çıkan döviz, bu amaçla getirilen tutara yaklaştı. Geçen yıl ilk sekiz ayda yabancıların gayrimenkul alımı için Türkiye’ye getirdikleri dövizden Türklerin bu amaçla yurt dışına götürdükleri sermaye düşüldüğünde bu alanda 1 milyar 462 milyon dolar olan net giriş, bu yıl aynı dönemde 55,7 daha az olmak üzere 647 milyon dolarda kaldı. Ağustos sonu itibarıyla son bir yılda ise yabancılar Türkiye’den 2 milyar 946 milyon dolarlık gay­rimenkul satın alırken, Türklerin yurt dışındaki alımları 1 milyar 983 milyon dolara ulaştı. Yıllık bazda karşılıklı gayrimenkul yatırımları­nın neti 963 milyon dolar oldu.

YATIRIMIN YARISI GAYRİMENKULE

Ocak-ağustos döneminde yurt dışında konut alımının yanı sıra diğer gayrimenkul faaliyetleri ile bu sektöre toplam yatırımı ise 1 milyar 679 milyon dolara ulaştı. Türklerin tasfiyeler ve grup içi aktarmalar hariç, konut alımı dahil ilk sekiz ayda yurt dışına yaptığı doğrudan yatırım 3 milyar 927 milyon dolar olurken, bunun yaklaşık yarısı, en büyük bölümü konut alımı olmak üzere “gayri­menkul faaliyetleri” için yapıldı. İlk sekiz ayda Türklerin yurt dışı doğrudan yatırımlarında gayrimenkulü 601 milyon dolarla madencilik ve taş ocakçılığı, 343 milyon dolarla inşaat izledi. Çeşitli imalat sanayi alt sektörlerin­de yapılan yatırımlar için transfer edilen toplam kaynak 280 milyon dolara ulaştı. Finans sektörü de 265 milyon dolarla en çok yatırım yapılan alanlar arasında yer aldı.

DOĞRUDAN SERMAYA YATIRIM GİRİŞİMİ ARTTI

Gayrimenkul alımlarının ulusal ekonomiye bir kerelik katkısına karşılık, yeni tesis kurma ya da kurulu tesisi satın alma yoluyla üretim ve ihracat yaparak, istihdam yaratarak ekonomiye sürekli katma değer sağlayan “sermaye” yatırımları cephesinde ise bu yıl ocak-ağustos döneminde 3 milyar 722 milyon dolarlık bir giriş yaşandı. Aynı dönemde yüzde 171,5 artışla 467 milyon dolara ulaşan tasfiyeler düşüldüğünde ise net doğrudan sermaye yatırım girişi yüzde 4,8’lik bir artışla 3 milyar 255 milyon dolar oldu. Bu dönemde yabancıların Türkiye’deki grup şirketlerine kullan­dırdığı kredi ve ödemeler yoluyla gerçekleşen giriş de yüzde 44,1 artışla 1 milyar 131 milyon dolara ulaştı. Böylece sekiz ayda, (konut alımları hariç) toplam net doğrudan sermaye yatırım girişi yüzde 12,7 artışla 4 milyar 386 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Yabancıların bu dönemdeki konut alımları da dahil edildiğinde 6 milyar 410 milyon dolar olan toplam doğrudan yatırım girişi geçen yılın eş dönemindeki toplam girişin yüzde 1,8 altında kaldı.

YURT DIŞINA ÇIKAN KAYNAKTA ARTIŞ

Aynı dönemde Türklerin konut alımları dışında, doğrudan “sermaye” yatırımı için yurt dışına çıkardığı kaynak 2 milyar 550 milyon dolar olurken, tasfiye edilerek yurda getirilen 532 milyon giriş düşüldükten sonra bunun neti 2 milyar 18 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde yurt dışı grup firmalara 398 milyon dolarlık da kredi ve diğer türde aktarım gerçekleşti. Böylece doğrudan sermaye yatırımı için yedi ayda yurt dışına giden toplam döviz, geçen yılın aynı dönemindeki çıkıştan yüzde 2,7 daha az olmak üzere 2 milyar 416 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde Türklerin gayrimenkul alımı için götürdüğü tutar da eklendiğinde doğrudan yatırımlar cephesinde toplam sermaye çıkışı yüzde 3,6 artışla 3 milyar 793 milyon dolar olarak hesaplandı.

FİNANSMAN KALİTESİ YÜKSELDİ

Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, net sermaye yatırımı, gayrimenkul alımı ve grup içi aktarma olarak yabancıların sekiz ayda Türkiye’ye getirdiği toplam döviz tutarından aynı dönemde Türklerin bu amaçlarla yurt dışına aktardığı tutar düşüldüğünde, doğrudan yatırımlar cephesindeki net döviz girişi 2 milyar 617 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 3,1 altında kaldı. Ancak net doğrudan yatırım girişinin cari açığın finansmanına katkısı arttı. İlk sekiz ayda 9 milyar 665 milyon dolar olan cari işlemler açığının yüzde 27,1 oranındaki bölümü doğrudan yatırımlardaki net girişle finanse edildi. Bu oran, 38 milyar 925 milyon dolarlık cari açık verilen geçen yılın ilk sekiz ayı itibarıyla sadece yüzde 7,4 düzeyinde bulunuyordu. Buna göre bu yıl portföy yatırımları ve borçlanmaya karşılık doğrudan yatırımın payı arttığı için cari açığın finansman kalitesi yükseldi.